„ზოგიერთი მშობელი ამბობს: „არც მე მიყვარდა წვნიანი და რა მოხდა?!“ არ არის ეს სწორი მიდგომა,“ - ენდოკრინოლოგი ქეთი ასათიანი

როდის უნდა ავცრათ ბავშვი და რა გართულება შეიძლება მოჰყვეს? - ამ თემაზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პედიატრი, ნანა საპანაძე.

- რა არის ვაქცინაცია?

- ტერმინი ვაქცინა და ვაქცინაცია მომდინარეობს Variolae vaccinae-დან (ძროხის ყვავილი); ეს ტერმინი ინგლისელმა მეცნიერმა ედვარდ ჯენერმა მოიგონა (ზოგადად, ვაქცინის ლოგიკური იდეის ავტორი და პირველი ვაქცინისშემქმნელი), ძროხის ყვავილის ვირუსის აღსანიშნავად. ეს ფრაზა მან 1798 წელს გამოიყენა თავისი წიგნის სათაურში: „კვლევა Variolae vaccinae-ისა, აგრეთვე ცნობილი, როგორც ძროხის ყვავილი“, სადაც აღწერა ძროხის ყვავილის ვირუსის დამცავი ეფექტი ყვავილის ვირუსის წინააღმდეგ. ჯენერის მიგნებას ბევრი პესიმისტი მოწინააღმდეგე ჰყავდა წლების განმავლობაში, თუმცა, 1840 წელს ინგლისში საბოლოოდ დამტკიცდა ვაქცინაცია, რომელიც შემდგომში მთელს მსოფლიოში გავრცელდა. ხოლო 1881 წელს, მე–19 საუკუნის გამოჩენილმა ფრანგმა მეცნიერმა ლუი პასტერმა წამოაყენა წინადადება, რომ ჯენერის პატივსაცემად ეს ტერმინი გავრცელებულიყო ახალ დამცავ აცრებზეც, რომლებსაც მაშინ ქმნიდნენ. ასეც მოხდა.

ვაქცინა ბიოლოგიური პრეპარატია, რომელიც უზრუნველყოფს აქტიურ, შეძენილ იმუნიტეტს კონკრეტული ინფექციური დაავადების წინააღმდეგ. იგი შეიცავს აგენტს, რომელიც დაავადების გამომწვევ მიკროორგანიზმს წააგავს და ხშირად, დამზადებულია მიკრობის, მისი ტოქსინების ან მისი ზედაპირის რომელიმე ცილის მოკლული ან შესუსტებული ფორმებისგან. ეს აგენტი ასტიმულირებს ორგანიზმის იმუნურ სისტემას, რომ საფრთხედ აღიქვას, გაანადგუროს იგი და შემდეგშიც, ამოიცნოს და გაანადგუროს ამ აგენტთან დაკავშირებული ნებისმიერი მიკროორგანიზმი, რომელსაც ის შეიძლება მომავალში გადაეყაროს.

ვაქცინის მიღებას ვაქცინაცია ეწოდება. ვაქცინაცია ინფექციურ დაავადებათა პრევენციის ყველაზე ეფექტიანი მეთოდია. ვაქცინაციის შედეგად მიღებულმა საყოველთაო იმუნიტეტმა მსოფლიო მასშტაბით ამოძირკა ინფექციური დაავადება ყვავილი და მსოფლიოს უმეტეს ნაწილში მნიშვნელოვნად შეზღუდა ისეთი დაავადებები, როგორებიც არის პოლიომიელიტი, წითელა და ტეტანუსი. ვაქცინაციის ეფექტიანობა ფართოდ არის შესწავლილი და დადასტურებული. ეფექტიანობა დაამტკიცეს ისეთმა ვაქცინებმა, როგორებიცაა: გრიპის ვაქცინა, ადამიანის პაპილომა ვირუსის ვაქცინა, ჩუტყვავილას ვაქცინა.

- როდის უნდა ავცრათ ბავშვი?

- ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) მონაცემებით, ამჟამად ლიცენზირებული ვაქცინები არსებობს 25 სხვადასხვა პრევენცირებადი ინფექციის წინააღმდეგ. პროფილაქტიკური აცრებისეროვნული კალენდრით გათვალისწინებული სავალდებულო აცრებია:

• BCG – ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო აცრა– ვაქცინაცია კეთდება დაბადებიდან 0–5 დღის განმავლობაში;
• Hep B – B ჰეპატიტის საწინააღმდეგო აცრა –ვაქცინაცია კეთდება დაბადებიდან 12 საათის განმავლობაში (პირველი დოზა) აცრა ტარდება მონო ვაქცინით;
• DTP-HIB-HepB-IPV– დიფტერია, ყივანახველა(არაუჯრედული), ჰემოფილუს ინფლუენცა ტიპიB, B ჰეპატიტის, ტეტანუსის, პოლიომიელიტის(ინაქტივირებული)საწინააღმდეგოაცრა „ჰექსა“ – ვაქცინაცია ტარდება2, 3, 4, თვის ასაკში;
• Rota–როტავირუსული ინფექციის საწინააღმდეგო აცრა.ვაქცინაცია ტარდება2- 3 თვის ასაკში;
• PCVპნევმოკოკური ინფექციის საწინააღმდეგოაცრავაქცინაცია ტარდება2, 3, 12, თვის ასაკში;
• MMR –წითელა, წითურა, ყბაყურას საწინააღმდეგოაცრა –ვაქცინაცია ტარდება12 თვის და 5 წლის ასაკში;
• DaPT-IPV – დიფტერია, ყივანახველა(არაუჯრედული), ჰტეტანუსის,პოლიომიელიტის( ინაქტივირებული)საწინააღმდეგოაცრა„ტეტრაქსიმი–ვაქცინაცია ტარდება18 თვის და 5 წლის ასაკში;
• Td – ტეტანუსის, დიფტერიიას საწინააღმდეგოაცრა- ვაქცინაცია ტარდება14 წლის ასაკში და შემდეგ ყოველ10 წელიწადში, 55 წლამდე;
• HPV ადამიანის პაპილომა ვირუსის საწინააღმდეგო აცრა ვაქცინაციის დასაწყისი 10, 11, 12 წლის ასაკიდანორჯერედად. აცრებს შორის ინტერვალი 9 თვე). ჯერჟერობის მხოლოდ გოგონებში.

- რამდენად მიზანშეწონილია აცრის გადავადება?

- იმუნიზაცია ჩვენი შვილების ჯანმრთელობის გარანტიაა და აუცილებელია, ზუსტად დავიცვათ აცრების კალენდარი და რაც მთავარია, დროულად ჩავუტაროთ აცრების კურსი.

- შესაძლებელია თუ არა გართულება მოჰყვეს?

- როგორც უკვე მოგახსენეთ, რადგანაც ვაქცინა იმუნობიოლოგიურად აქტიური პრეპარატის, მის შეყვანას შესაძლებელია თან ახლდეს რეაქციები ან გართულებები.

ვაქცინაციის შემდგომი რეაქციები – ტემპერატურის მომატება, ინექციის ადგილის შეწითლება, შესიება. პათოლოგიად არ მიიჩნევა, რადგან ისინი ორგანიზმში განვითარებულ იმუნურ პასუხს ასახავს და მკურნალობის გარეშეც გაივლის. დიფტერიის, ტეტანუსის, ყივანახველას საწინააღმდეგო ვაქცინაციის შემდეგ რეაქციები შესაძლოა 48 საათი გაგრძელდეს. პატარას, თქვენი პედიატრის რჩევით, სათანადო დოზით სიცხის დამწევი პრეპარატი მიეცით, ამითბავშვს ვაქცინის შეყვანის ადგილას განვითარებული ტკივილიცდაუდუმდებადა ტემპერატურაც დაიწევს. წითელას, წითურას და ყბაყურას საწინააღმდეგო აცრის შემდგომი რეაქცია შესაძლებელია მოგვიანებით მე-4-10 დღეს გამოვლინდეს, ტემპერატურის მომატებით, გამონაყრით, რაც თავისთავად გაივლის.

სხვაგვარად გამოვლენილი ვაქცინაციის გართულებები შეიძლება იყოს ანაფილაქსიური (ალერგიული) შოკი, კრუნჩხვა, სხვადასხვა ნევროლოგიური დარღვევა, ყოველივე ეს საფრთხეს უქმნის ბავშვის ჯანმრთელობას.გართულებათა მიზეზი შესაძალებელია იყოს ორგანიზმის ინდივიდუალური თავისებურებები, უხარისხო ვაქცინები, ვაქცინების ტრასნპორტირებისა და შენახვის წესების, აგრეთვე ინექციის წესების დარღვევა. ამიტომ ვაქცინაცია შესაბამისი დებულებების სრულყოფილი დაცვით უნდა წარმოებდეს. საბედნიეროდ, თანამედროვე, მავნე მინარევებისაგან გასუფთავებული ვაქცინები იშვიათად იწვევს გართულებებს.
ვაქცინაციამდე ექიმთან ვიზიტი აუცილებელია, რათა განისაზღვროს, აქვს თუ არა პატრას აცრის უკუჩვენება.

უკუჩვენებები კი მართლაც არსებობს, მაგალითად, ბავშვის აცრა დაუშვებელია, თუ წინა აცრაზე მძიმე ალერგიული რეაქცია ჰქონდა ან ამ ეტაპზე აქვს რაიმე მწვავე დაავადება. ცოცხალი ვაქცინები(მაგალითად, წითელას, წითურას, ყბაყურას საწინააღმდეგო აცრა) არ ტარდება შიდსით ან სიმსივნით დავადებულ პირებში, ორსულებში; დიფტერიის, ტეტანუსის, ყივანახველას საწინაღმდეგიო აცრა დაუშვებელია პროგრესირებადი ნევროლოგიური დაავადებებისა და ეპილეფსიის დროს.

აქვე მინდა შეგახსენოთ, რომ აცრის უკუჩვენებას არ წარმოადგენს ზაფხული და გარემოს მაღალი ტემპერატურა.

- როგორ უნდა მოვამზადოთ ბავშვი აცრისთვის?

- აცრების შესახებ ყველა წვრილმანს, თუ როგორ მოამზადოთ პატარა აცრისთვის, ასევე, როგორ მართოთ აცრის შემდგომი პერიოდი,თქვენი ბავშვის პედიატრი გაგაცნობთ, თუმცა შემიძლია რამდენიმე მათგანი წინასწარ გითხრათ.

• 2 თვის ასაკში, აცრის წინ სასურველია ბავშვთა ნევროლოგმა ნახოს, რათა გამოირიცხოს ჭეშმარიტი უკუჩვენება ნევროლოგიური სისტემის დაავადების გამო;
• კარგია წინასწარ ტკივილგამაყუჩებელი საშუალებების მომარეგება;
• აცრის წინ ანტიალერგიული მედიკამენტების მიცემა არ არის მიზანსეწონილი, რადგანაც ეს მედიკამენტები თრგუნავენ იმუნურ რეაქციებში მონაწილე ჰისტამინის გამომუშავებას. შესაბამისად შეფერხდებასრულყოფილი იმუნიტეტის ჩამოყალიბება;
• აცრის წინ მოზრდილ ბავშვს ეცადეთ აუხსნათ აცრის მნიშვნელობა, და გააფრთხილოთ, რომ ნემსის ჩხვლეტა არ არის სრულიად უმტკოვნეულო.
• დღევანდელი სისტემატიზაციის პირობებში ექიმს შეუძლია პორტალიდან ნახოს ინფორმაცია თქვენი პატარას აცრების შესახებ, მაგრამ უმჯობესიათან გქონდეთ დოკუმენტი ჩატარებული აცრების შესახებ.

წლებმა დაადასტურა ვაქცინაციის ეფექტურობა დიდი ეპიდემიებისა და პანდემიების წინააღმდეგ, რომლებიც კაცობრიობას ახსოვს. ჩვენ 21-ე საუკუნის ადამიანებს ყველანაირი საშუალება გვაქვს, რომ ბევრად უფრო მარტივად და სწრაფად დავუბრუნდეთ ჩვეულ ჯანსაღ, თავისუფალ ცხოვრებას, ვიზრუნოთ საკუთარ თავებსა და გარშემომყოფებზე.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური