Baby Bag

ეპილეფსია ბავშვებში - სიმპტომები, გამომწვევი მიზეზები, დიაგნოსტიკა და მკურნალობა

ეპილეფსია ბავშვებში - სიმპტომები, გამომწვევი მიზეზები, დიაგნოსტიკა და მკურნალობა
ეპილეფსიის დიაგნოზს ბავშვებს საკმაოდ ხშირად უსვამენ. პატარების დიდი ნაწილი აღნიშნული დაავადებისგან თინეიჯერობის ასაკამდე თავისუფლდება, წინააღმდეგ შემთხვევაში კი სწორი მკურნალობის წყალობით სრულფასოვნად ცხოვრებას ახერხებს. ჩვენს სტატიაში ეპილეფსიის ძირითად ნიშნებსა და სიმპტომებს, ასევე გულყრათა განსხვავებულ ტიპებს, სინდრომებსა და მკურნალობის ეფექტურ მეთოდებს გაგაცნობთ.

ეპილეფსიის ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელი გულყრაა, რომელიც თავის ტვინში მიმდინარე ანომალიური ელექტრონული აქტივობით არის გამოწვეული. დაავადებული ადამიანების საკმაოდ დიდი ნაწილი ბავშვია. ზრდასრულებს, რომლებსაც ეპილეფიის დიაგნოზს უსვამენ, როგორც წესი, პირველი შეტევა ბავშვობაში ან მოზარდობის პერიოდში ემართებათ. კვლევებით დგინდება, რომ ეპილეფსიით დაავადებული ბავშვების 2/3-ს დაავადების სიმპტომები თინეიჯერობის ასაკამდე უქრება. ექიმი ბავშვს ეპილეფსიის დიაგნოზს იმ შემთხვევაში უსვამს, თუ მას ცხოვრებაში ერთი ან ორი ისეთი კრუნჩხვითი შეტევა მაინც დამართნია, რომელსაც სხვა გამომწვევი მიზეზი არ აქვს. როგორც წესი, ეპილეფსიით დაავადებულ პატარებს გულყრები სიცოცხლის პირველივე წელს უვლინდებათ.

ეპილეფსია თითოეულ ბავშვზე განსხვავებულად ზემოქმედებს. ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა სახის გულყრები აღენიშნება პატარას, როგორ რეაგირებს მისი ორგანიზმი მკურნალობაზე და ხომ არ აქვს მას დამატებით რაიმე ქრონიკული დაავადება. ზოგიერთ შემთხვევაში, მედიკამენტების დახმარებით კრუნჩხვითი შეტევების გაკონტროლება საკმაოდ მარტივია, თუმცა ბავშვების ნაწილს, მკურნალობის მიუხედავად, გულყრებთან გამკლავება ძალიან უძნელდება.

ეპილეფსიური გულყრის სახეები და სინდრომები

ეპილეფსიური გულყრა ორი სახისაა: ფოკალური და გენერალიზებული:

• ფოკალური გულყრა

არ დაგავიწყდეთ !!!

Moms.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)

ფოკალურ გულყრას სხვაგვარად პარციალურ გულყრასაც უწოდებენ. ფოკალური გულყრის გამომწვევი მიზეზია ტვინის ერთ კონკრეტულ უბანზე პათოლოგიური განმუხტვა. გულყრას წინ უძღვის წინასწარი პერიოდი, რომელსაც აურის სახელით ვიცნობთ. ბავშვს ეცვლება ხედვა, სმენა, ის გრძნობს განსხვავებულ სუნებს. შესაძლოა პატარა უცნაურმა შეგრძნებებმა ან შიშმა შეიპყროს, ეიფორია დაეუფლოს. ფოკალური გულყრა, როგორც წესი, გონების დაკარგვას არ იწვევს. ის კუნთების კონკრეტულ ჯგუფზე ზემოქმედებს, მაგ. ხელის ან ფეხის თითები. ფოკალური გულყრის დროს ადამიანი შეშდება. მას თქვენი საუბრის მოსმენის უნარი აქვს, თუმცა პასუხის გაცემა არ შეუძლია. ფოკალური გულყრის სხვა სიმპტომებია: გულისრევა, სხეულის დაბუჟება ან ჭარბი ოფლიანობა. დისკოგნიტურ ფოკალურ გულყრას ცნობიერების დაკარგვის გამოწვევა შეუძლია. მსგავსი ტიპის გულყრის დროს ბავშვი, შესაძლოა, უმიზეზოდ იცინოდეს, ტიროდეს, თვალებს აშტერებდეს ან ტუჩებს იკვნეტდეს.

• გენერალიზებული გულყრა
გენერალიზებული გულყრა თავის ტვინზე სრულად ვრცელდება და ცნობიერების დაკარგვას იწვევს. გენერალიზებური გულყრა სხვადასხვა ტიპისაა.

• ტონური გულყრები - ბავშვს კუნთები ეჭიმება და ეძაბება, რაც მოულოდნელად ხდება, რის შედეგადაც ის, შეიძლება, დაეცეს ან გაშეშდეს. როგორც წესი, ტონური გულყრები 15 წამზე ნაკლებ ხანს გრძელდება.

• აბსანსი - ცნობიერების ხანმოკლე დაბინდვას იწვევს. ბავშვი, შესაძლოა, გაშეშდეს, თვალები გააშტეროს ან სწრაფად ახამხამოს. აბსანსი ყველაზე ხშირად 4-14 წლის ბავშვებს ემართებათ. ის მაქსიმუმ 10 წამის მანძილზე გრძელდება.

• გენერალიზებული ტონურ-კლონური გულყრა - რამდენიმე ფაზას მოიცავს. ბავშვის სხეული და კიდურები თავდაპირველად იკუმშება, იძაბება, შემდეგ იშლება და კანკალი ვითარდება. კრუნჩხვების დასრულების შემდეგ ბავშვი დაღლილი და გამოფიტულია. გენერალიზებული ტონურ-კლონური გულყრა ადრეულ ასაკში ვლინდება და 3-4 წუთის მანძილზე გრძელდება.

• მიოკლონური გულყრა - მსგავსი ტიპის გულყრა კუნთების მოულოდნელი შეკრთომითა და ბიძგებით ხასიათდება. როგორც წესი, ის 1-2 წამის მანძილზე გრძელდება და გონების დაბინდვას არ იწვევს.

ეპილეფსიური სინდრომი ბავშვებში

ბავშვებს, რომლებსაც სპეციფიკური ნიშნები და სიმპტომები უვლინდებათ, ექიმები ეპილეფსიური სინდრომის დიაგნოზს უსვამენ. დიაგზონის დასმისას მედიკოსები გულყრის ტიპებს, შეტევის გამოვლენის ასაკს და ელექტროენცეფალოგრამის პასუხებს ეყრდნობიან. ბავშვებს განსხვავებულ ტიპის ეპილეფსიური სინდრომები უვითარდებათ.

• როლანდის ეპილეფსია - სინდრომი 3-დან 10 წლამდე ასაკის ბავშვებში ვლინდება. ის ეპილეფსიით დაავადებული ბავშვების 15 პროცენტს აწუხებს. როლანდის ეპილეფსიის მქონე პატარებს ღამის საათებში ფოკალური გულყრები აღენიშნებათ, რომელიც, შესაძლოა, გენერალიზებულ ტონურ-კლონურ გულყრაში გადაეზარდოთ. იშვიათ შემთხვევებში, სინდრომი უძილობის დროს ვლინდება. ბავშვებს სახისა და ენის კრუნჩხვები აღენიშნებათ. როგორც წესი, გულყრებისგან მოზარდების უმეტესობა 16 წლის ასაკში თავისუფლდება.

• აბსანსი (მცირე ეპილეფსია) - 16 წლამდე ასაკის ბავშვების 12 %-ს აღენიშნება. სინდრომი უმეტესად 4-დან 10 წლამდე ასაკის პატარებში ვლინდება. აღნიშნული სინდრომის მქონე ბავშვების 90 %-ს აბსანსი 12 წლის შემდეგ აღარ აღენიშნება. აბსანსი იმდენად უმნიშვნელო გულყრებს იწვევს, რომ ზოგჯერ მშობლები შეტევას ვერც კი ამჩნევენ.

• ინფანტილური სპაზმები - უმეტესად 1 წლის ასაკამდე ბავშვებში ვლინდება. სინდრომი სხეულის სხვადასხვა მონაკვეთზე ხანმოკლე სპაზმებს ან ბიძგებს იწვევს. მსგავსი ტიპის სპაზმები უმეტესად ტვინის გარკვეული დაზიანებების მქონე ჩვილებს აღენიშნებათ. ბავშვებს, რომლებსაც ინფანტილური სპაზმები აწუხებთ, დასწავლის პრობლემები აქვთ. ხშირად ინფანტილური სპაზმების მქონე ბავშვებს ლენოქს-გასტოს სინდრომიც უვითარდებათ.

• ლენოქს-გასტოს სინდრომი - უმეტესად 3-5 წლის ბავშვებს აქვთ. ზოგიერთ ადამიანს კი აღნიშნულ დიაგნოზს მხოლოდ მოზარდობის ასაკში უსვამენ. ლენოქს-გასტოს სინდრომი გულყრათა მრავალფეროვნებით ხასიათდება. ბავშვებს, რომლებსაც აღნიშნული სინდრომის დიაგნოზი აქვთ, ქცევითი და მეხსიერების პრობლემები აღენიშნებათ. ლენოქს-გასტოს სინდრომის მკურნალობა საკმაოდ რთულია და გულყრები მოზრდილ ასაკამდე გრძელდება.

• ლანდაუ-კლეფნერის სინდრომი - საკმაოდ იშვიათია და ძირითადად 3-7 წლამდე ასაკის ბავშვებს უვლინდებათ. ბავშვებს ენობრივი სიმბოლოების აღქმა უჭირთ და ვერბალური განვითარების პრობლემები აქვთ. მათ ქცევითი დარღვევებიც აღენიშნებათ. ბავშვების 70%-ს ფოკალური გულყრები აწუხებს.

როგორ ამოვიცნოთ ეპილეფსიური გულყრები?

ეპილეფსია თითოეულ ბავშვზე განსხვავებულად ზემოქმედებს. გულყრების ამოცნობა მშობლებისთვის საკმაოდ რთული გამოწვევაა, განსაკუთრებით მცირეწლოვან ბავშვებში, რომლებსაც საკუთარი მდგომარეობის ვერბალურად გადმოცემის უნარი არ აქვთ. აბსანსის იდენტიფიცირება ძალიან რთულია, მაშინ როდესაც გენერალიზებული ტონურ-კლონური გულყრა საკმაოდ მარტივი ამოსაცნობია. ყურადღება მიაქციეთ ბავშვს, რომელიც თამაშისას, ჭამისას ან საუბრისას მოულოდნელად შეშდება. უნებლიე კრუნჩხვითი მოძრაობები, თვალების გაშტერება ან გონების დაბინდვაც გულყრაზე მიგანიშნებთ. კუნთების ტონუსის დაკარგვა და დაცემაც ეპილეფსიური გულყრის ერთ-ერთი სიმპტომია.

ჩვილ ბავშვებში განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ბავშვის სუნთქვის რიტმს, ასევე სახის მიმიკებს, მაგ. თვალებისა და პირის უცნაურ მოძრაობებს, კუნთების მოულოდნელ შეკრთომებს, კიდურების უჩვეულო მოძრაობებს. ეპილეფსიური გულყრის სიმპტომები ძალიან ჰგავს სხვა დაავადებების ზოგიერთ სიმპტომს, რის გამოც ზუსტი დიაგნოსტირებისთვის ექიმთან ვიზიტი აუცილებელია.

ეპილეფსიის გამომწვევი მიზეზები

ეპილეფსიის გამომწვევი პოტენციური მიზეზები შემდეგია:

• განვითარების დარღვევები, მაგ. აუტიზმი
• გენეტიკური ფაქტორები
• მაღალი ტემპერატურა, რომელმაც კრუნჩხვა გამოიწვია
• ინფექციური დაავადებები, მაგ. მენინგიტი
• ორსულობის ეტაპზე დედის ინფექციური დაავადებები
• ორსულობისას დედის მავნე კვებითი ჩვევები
• ჟანგბადის დეფიციტი მუცლად ყოფნის ან დაბადების დროს
• თავის ტრავმა
• თავის ტვინის სიმსივნე ან კისტა

ეპილეფსიის მქონე ბავშვებში გულყრების განვითარებას შემდეგი ფაქტორები უწყობს ხელს:

• აღფრთოვანება
• მოულოდნელი ნათება
• ძილის ნაკლებობა
• კრუნჩხვის საწინააღმდეგო მედიკამენტების ნაკლებობა
• ხმამაღალი მუსიკა ან ხმაური
• საკვების დეფიციტი
• სტრესი

ეპილეფსიის დიაგნოსტირება

ეპილეფსიის ზოგიერთი ფორმის დიაგნოსტირება ძალიან რთულია, განსაკუთრებით ჩვილ ბავშვებში. ექიმს დიაგნოზის დასმაში ძალიან ეხმარება მშობლის მიერ მიწოდებული დეტალური ინფორმაცია გულყრის შესახებ. ამ მხრივ განსაკუთრებით ეფექტურია ეპილეფსიური შეტევის ვიდეო ჩანაწერი.

დიაგნოსტირებისთვის აუცილებელია:

• სრულფასოვანი სამედიცინო და ოჯახური ისტორია
• გულყრების დეტალური ანალიზი
• ფიზიკური შემოწმება
• სისხლის ანალიზი
• ელექტროენცეფალოგრამა, მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია, CT კვლევა.

ეპილეფსიის მკურნალობა

ბავშვებს, რომლებსაც ეპილეფსიის დიაგნოზს უსვამენ, უმეტესად ანტიეპილეფსიური მედიკამენტებით მკურნალობენ. აღნიშნულ პრეპარატებს გულყრების პრევენცია შეუძლია, თუმცა მათ ეპილეფსიისგან საბოლოოდ განკურნების უნარი არ აქვთ. ბავშვების დიდ ნაწილს, რომლებსაც ეპილეფსიური შეტევები აღარ აწუხებთ, მედიკამენტების მიცემა აღარ სჭირდებათ. დაუშვებელია მკურნალობის თვითნებური შეწყვეტა ექიმთან კონსულტაციის გარეშე, რადგან არსებობს გულყრების ხელახლა განვითარების რისკი.

ანტიეპილეფსიური მედიკამენტები ყველა ბავშვისთვის ეფექტური არ არის. აღნიშნულ შემთხვევაში მკურნალობის სხვა მეთოდები გამოიყენება:

• კეტოგენური დიეტა

ეპილეფსიით დაავადებული ბავშვებისთვის ძალიან ეფექტურია კეტოგენური დიეტა. კეტოგენური დიეტის დაწყებამდე აუცილებელია ექიმთან ან დიეტოლოგთან კონსულტაცია.

• ნეიროსტიმულაცია

ნეიროსტიმულაცია არამედიკამენტოზური, აპარატული მკურნალობის მეთოდია, რომელიც ტვინის ცალკეული უბნების სტიმულაციას ისახავს მიზნად.

• ქირურგიული ჩარევა

განსაკუთრებულ შემთხვევებში ეპილეფსიური გულყრების პრევენციის მიზნით ბავშვებს ქირურგიული ჩარევა ესაჭიროებათ.

ეპილეფსიით დაავადებულ ბავშვებს, რომლებსაც სასწავლო მასალის ათვისებისა და განვითარების პრობლემები აქვთ, განსაკუთრებული მზრუნველობა და ყურადღება სჭირდებათ. 

მომზადებულია ​medicalnewstoday.com-ის მიხედვით
თარგმნა ია ნაროუშვილმა

შეიძლება დაინტერესდეთ

ვაქცინაში ვირუსები გვხვდება, რომლებიც ორგანიზმს აზიანებს - 10 ყველაზე ცნობილი მითი გეგმიურ აცრებთან დაკავშირებით, რომლებიც არ უნდა დაიჯეროთ

ვაქცინაში ვირუსები გვხვდება, რომლებიც ორგანიზმს აზიანებს - 10 ყველაზე ცნობილი მითი გეგმიურ აცრებთან დაკავშირებით, რომლებიც არ უნდა დაიჯეროთ

ადამიანების ვაქცინებისადმი უნდობლობა მსოფლიო ჯანდაცვის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი პრობლემაა. ჩვენს სტატიაში გეგმიურ აცრებთან დაკავშირებით 10 ყველაზე ცნობილ მითს გაგაცნობთ, რომლებიც არ უნდა დაიჯეროთ.

1. ბევრი მშობელი ბავშვს ვაქცინაციას არ უტარებს, მაგრამ ბავშვი მაინც არ ავადმყოფობს

ბავშვები, რომლებსაც გეგმიური აცრები არ უტარდებათ, შესაძლოა, მართლაც ჯანმრთელები იყვნენ, მაგრამ ეს ყველაფერი კოლექტიური იმუნიტეტის დამსახურებაა, რომელიც მხოლოდ იმ შემთხვევაში ყალიბდება, თუ მოსახლეობის 95 პროცენტი ვაქცინაციას იტარებს. რაც უფრო ცოტა ადამიანი იკეთებს გეგმიურ აცრებს, მით უფრო სუსტდება კოლექტიური იმუნიტეტი, რის შედეგადაც ინფექციურ დაავადებათა რიცხვი მნიშვნელოვნად მატულობს.

2. ვაქცინა ინფექციისგან 100%-ით ვერ დაგიცავთ

გამონაკლისები, რა თქმა უნდა, არსებობს, მაგრამ ეს ძალიან იშვიათია. როგორც წესი, ვაქცინის უმოქმედობა ხშირად მშობლების მხრიდან რევაქცინაციის საჭიროებაზე თვალის დახუჭვაა. მაშინაც კი, როდესაც ბავშვს აუცილებელი განმეორებითი გეგმიური აცრა არ უტარდება და მას ინფექციური დაავადების გადატანა უხდება, ის ყველაფერს გაცილებით მარტივად გადაიტანს, ვიდრე ის ბავშვები, რომლებსაც ვაქცინა საერთოდ არ გაუკეთებიათ. ისეთი ინფექცია, როგორიც წითელაა, აცრილ ბავშვებში აბსოლუტურად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს.

3. ვაქცინაში ბავშვის ორგანიზმისთვის საზიანო ნივთიერებები შედის, მაგ. ვერცხლისწყალი, რის გამოც გეგმიური აცრები პატარების ჯანმრთელობას საფრთხეს უქმნის და აუტიზმს იწვევს

ვაქცინის შემადგენლობაში დამხმარე ნივთიერებები ნამდვილად შედის, რომლებიც მის შენახვას და სტაბილიზაციას უწყობს ხელს. ზოგიერთ მათგანში ვერცხლისწყალი ნამდვილად გვხვდება, თუმცა იმდენად მიზერული რაოდენობით, რომ ბავშვის ორგანიზმს ზიანს არ აყენებს. ყოველდღიურად ჰაერის სუნთქვის, საკვებისა და კოსმეტიკის გამოყენებისას ჩვენს ორგანიზმში გაცილებით დიდი დოზით ვერცხლისწყალი ხვდება, ვიდრე ვაქცინაშია. გავრცელებული მითის თანახმად ვაქცინა აუტიზმის გამომწვევი ერთ-ერთი მთავარი მიზეზია, რაც შეცდომაა. გეგმიურ აცრებს აუტიზმის განვითარებასთან კავშირი არ აქვს.

4. გეგმიური აცრები იმუნურ სისტემას ტვირთავს და იმუნიტეტს აქვეითებს

იმუნური სისტემა მით უფრო ეფექტიანად მუშაობს, რაც უფრო დატვირთულია. შესაბამისად, ის ნებისმიერ უცხო სხეულზე აქტიურად რეაგირებს. არ აქვს მნიშვნელობა ეს ვაქცინაა, თუ ვირუსი. თუმცა ვაქცინის შემთხვევაში, შეგიძლიათ დარწმუნებული იყოთ, რომ ბრძოლა იმუნური სისტემის გამარჯვებით დასრულდება.

5. ვაქცინაში ვირუსები გვხვდება, რომლებიც ორგანიზმს აზიანებს

ვაქცინებში მკვდარი ვირუსები ან მათი ნაწილები ნამდვილად გვხვდება. მხოლოდ ცალკეულ ვაქცინებში გვხვდება ცოცხალი, მაგრამ მნიშვნელოვნად დასუსტებული ვირუსები. მაგ. ჩუტყვავილას ვაქცინა მცირედ გამონაყარს იწვევს, თუმცა ეს მხოლოდ იმაზე მიგვანიშნებს, რომ ვაქცინა მუშაობს და ბავშვს ინფექციის წინააღმდეგ იმუნიტეტი უყალიბდება.

6. ორგანიზმი ვირუსს უფრო ძლიერად გაუმკლავდება, თუ ვაქცინას მხოლოდ ერთ კონკრეტულ ინფექციაზე ჩავატარებთ და არა რამდენიმეზე

იმუნური სისტემა ერთბაშად 10 000 ანტიგენს უმკლავდება. თანამედროვე ვაქცინები სულ ცოტა 200 ანტიგენს მაინც შეიცავს და იმუნურ სისტემას მასთან გამკლავება არ უჭირს.

7. არ შეიძლება, რომ ვაქცინაცია ერთ წლამდე ასაკის ბავშვს ჩაუტარდეს, რადგან ჯერ მისი ორგანიზმი უნდა მოძლიერდეს

ახალშობილს იმუნიტეტი დედისგან გადაეცემა, თუმცა ის 3 თვიდან ამ იმუნიტეტს კარგავს, რის გამოც აუცილებელია, რომ ბავშვს გეგმიური აცრა სამშობიაროში ყოფნის დროს, მისი ცხოვრების პირველ დღეებშივე ჩაუტარდეს. ამ გზით ჩვილის იმუნიტეტი ფორმირებას დაიწყებს და ბავშვი დაცული იქნება.

8. გრიპის აცრის გაკეთება საჭირო არ არის, რადგან გრიპის ვირუსი სხვადასხვა შტამი არსებობს, ვაქცინა კი ბავშვს მხოლოდ რამდენიმესგან იცავს

გრიპის ვირუსების ბევრი შტამი არსებობს, მაგრამ ყოველწლიურად ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია იმ ვირუსების შტამებს ადგენს, რომლებიც უახლოეს მომავალში ცირკულაციას დაიწყებს. გრიპის ვაქცინა ყოველწლიურად იცვლება და ის ვირუსის აქტუალური შტამების მიხედვით მზადდება. გრიპის ვირუსი ზოგჯერ მუტაციას განიცდის და ვაქცინა მისგან სრულად ვერ გვიცავს, მაგრამ ის ორგანიზმს ვირუსთან ბრძოლაში ნებისმიერ შემთხვევაში ძალიან ეხმარება.

9. ქრონიკული დაავადებების მქონე და ალერგიულ ბავშვებს ვაქცინაცია არ უნდა ჩაუტარდეთ

ქრონიკული დაავადებების მქონე და ალერგიულ ბავშვებს გეგმიური აცრები აუცილებლად უნდა ჩაუტარდეთ. მათი ორგანიზმი და იმუნური სისტემა სუსტია, შესაბამისად, ის ინფექციებს დამოუკიდებლად ვერ გაუმკლავდება. მთავარია, რომ ვაქცინაცია ექიმის მკაცრი მეთვალყურეობით ჩატარდეს, რათა გართულებები თავიდან ავიცილოთ.

10. მოსახლეობა ვაქცინის გვერდითი ეფექტების შესახებ ინფორმირებული არ არის და მათ სიმართლეს არ ეუბნებიან

ადამიანები ვაქცინაციის შემდგომ ბავშვის შეუძლოდ ყოფნას და უგუნებობას ვაქცინის გვერდით ეფექტს მიაწერენ, რაც შეცდომაა. ტემპერატურის მატება და სისუსტე ორგანიზმის ნორმალური რეაქციაა მისთვის უცხო აგენტზე. ვაქცინა მძიმე ალერგიულ რეაქციას იშვიათად იწვევს, მსგავში რამ მილიონიდან ერთ ბავშვს შეიძლება დაემართოს. ვაქცინებს ჯანდაცვის სფეროს წარმომადგენლები გამუდმებით აკვირდებიან და გვერდითი მოვლენის აღმოჩენისთანავე მის მოხმარებას წყვეტენ.

მომზადებულია​ Snob.ru-ს მიხედვით

თარგმნა ია ნაროუშვილმა

წაიკითხეთ სრულად