ბავშვის სწორად განვითარებას უშლის თუ არა ხელს, ხშირი შექება ან პირიქით კრიტიკა მშობლების მხრიდან და როგორ დავიჭიროთ ოქროს შუალედი? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ფსიქოლოგი ნანა ფაცაცია.
- მშობლების მხრიდან შექებაზე მეტად ბავშვების გაკრიტიკება რამდენად ცუდია მათი ფსიქიკისთვის და უშლის თუ არა ხელს განვითარებაში?
- ზოგადად, ძალიან მნიშვნელოვანია ადეკვატური უკუკავშირი მშობლების მხრიდან ბავშვის ქცევაზე. რა თქმა უნდა, უმჯობესია აქცენტი დადებითზე გაკეთდეს, რათა უფრო მეტად განვამტკიცოთ მოზარდის პოზიტიური ქცევა. თუმცა, თუ ბავშვი იქცევა ისე, რომ მშობელს ან უფროს ადამიანს ეს არ მოსწონს, საჭიროა ფაქიზად მივცეთ უკუკავშირი, რასაც, მოდი, კრიტიკას ნუ დავარქმევთ. ავუხსნათ ბავშვს, რატომ არ არის ესა თუ ის ქცევა მისაღები მშობლისთვის, ანუ შედეგზე უნდა იყოს ორიენტირებული ჩვენი უკუკავშირი. მშობლის მხრიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია ადეკვატური უკუკავშირი. ჩვენს რეალობაში ხშირად გვესმის მშობლებისგან, გადატვირთული გრაფიკის გამო, გადაღლილებს აღარ ჰყოფნით ენერგია ახსნისთვის, თუმცა აუცილებელია გამოვნახოთ დრო და რესურსი, რომ ბავშვებს კრიტიკის ნაცვლად, ადეკვატური უკუკავშირი მივცეთ. ის, რაც არ მოგვწონს, კი არ გავუკრიტიკოთ, არამედ ვუთხრათ, რატომ არის საზიანო კონკრეტული ქმედება მათთვის და რა შედეგს მისცემს. ამით არჩევანის წინაშე დავაყენებთ, თავად აირჩიონ ქცევა, რომელიც ნაკლებად საფრთხის შემცველი იქნება.
- თუ პირიქით, მეტად აქებენ და ნაკლებად აძლევენ შენიშვნებს, ხომ არ მოვადუნებთ მათ და დავუკარგავთ მოტივაციას, კრიტიკულად შეხედონ საკუთარ თავს?
- ამ შემთხვევაშიც, როდესაც ვამბობთ მეტად შექებას ან მეტად გაკრიტიკებას, ისევ არაადეკვატურ უკუკავშირთან გვაქვს საქმე. მნიშვნელოვანია, რისთვის ვაქებთ ბავშვს. ხშირად იმისთვის ვაქებთ, რაშიც წვლილი არ მიუძღვის, მაგალითად, სილამაზე. იქ, სადაც იზრდებიან ესმით ფრაზები: „რა კარგი ხარ, პრინცესა“, „რა ლამაზი ხარ“ და ა.შ. როდესაც იზრდებიან და გადადიან მიკროსოციუმიდან მაკროსოციუმში (ბაღი, სკოლა და ა.შ.) იქ უკვე იქმნება პრობლემები, რადგან იგივე უკუკავშირს საზოგადოების მხრიდან ვეღარ ხედავენ, რამაც დიდი ზეგავლენა შეიძლება მოახდინოს მათ თვითშეფასებაზე. ბავშვებს აუცილებელია დადებითი უკუკავშირი მივცეთ რაღაცის კეთებისთვის, ეს იქნება სწავლა თუ სხვა რამ. მეტად ან ზედმეტად შექება არასწორია, ყოველთვის მიზანშეწონილია ჩარჩოში, ზომიერების ფარგლებში ადეკვატური რეაქციები.
- როგორ დავიჭიროთ ოქროს შუალედი, შექებასა და კრიტიკას შორის?
- მშობლები კვალდაკვალ უნდა მივყვებოდეთ შვილების ქმედებებს. იმას, რაც ჩვენთვის მიუღებელია და მივუთითებთ, ახსნაც უნდა მოჰყვებოდეს, ეს კი მათ შედეგების გაანალიზების საშუალებას მისცემს. მნიშვნელოვანია ფრაზები, რომლებსაც მშობელი იყენებს კომუნიკაციის დროს. თუ ჩვენ მოკლე ფრაზებს ვიყენებთ, მაგალითად, „არ შეიძლება“, ბავშვს კითხვა უჩნდება, რატომ არ შეიძლება, აუცილებელია დასაბუთებულად ავუხსნათ. ასევე სიტყვა „რატომ“, რომელსაც იყენებენ მშობლები. ხშირად ბავშვს უნდა კონკრეტული რამ, თუმცა არ იცის, რატომ უნდა, შესაბამისად, ამაზე პასუხს ვერ გაგვცემს და მეტ გაუგებრობას შეუქმნის ბავშვს. ასე რომ, არსებობს ფრაზები ეფექტური კომუნიკაციისთვის, რაც მშობლებს დაეხმარება დაიჭირონ ოქროს შუალედი. ჩვენ უნდა ვიყოთ ადეკვატური ანარეკლი შვილების ქმედების.
- რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ ასწავლონ შვილებს იყვნენ თავდაჯერებულები და ამასთანავე არ შეწყვიტონ განვითარებაზე ზრუნვა?
- მნიშვნელოვანია ბავშვს და ზოგადად ნებისმიერი ასაკობრივი ჯგუფის ადამიანს, ჰქონდეს ადეკვატური თვითშეფასება. ჯერ დავიწყოთ იმით, თუ რა არის თვითშეფასება, ვინაიდან თავდაჯერებულობა პირდაპირ კავშირშია ამასთან. თვითშეფასება არის ინდივიდის სუბიექტური წარმოდგენა საკუთარ თავზე, უნარებზე, თვისებებზე. ეს ყალიბდება ზუსტად იმ უკუკავშირებით, რაზეც ზემოთ ვისაუბრეთ, ეს იქნება საკუთარი თავისგან, ოჯახისგან, მეგობრებისგან, თუ ნებისმიერი იმ სოციუმისგან მიღებული უკუკავშირი, სადაც უწევს ყოფნა, ასე ყალიბდება ადამიანის თვითშეფასება. შესაბამისად, ადრეული ასაკიდან უნდა ჩაეყაროს საფუძველი ბავშვის ადეკვატური თვითშეფასების ჩამოყალიბებას მისი ჯანსაღი განვითარებისთვის. ერიქსონის თეორიას გავიხსენებ, სადაც ის გამოყოფს ყველაზე მნიშვნელოვან პერიოდს თვითშეფასების ჩამოყალიბების პროცესში, 18 თვიდან 3 წლამდე. ამ დროს ძალიან დიდი როლი აქვთ მშობლებს. ეს ერთ-ერთი კრიზისის გადალახვის პერიოდია, როდესაც ბავშვი სწავლობს თვითონ კვებას, ჩაცმას, ნაბიჯების გადადგმას. ამ დროს თუ მშობელი იქნება მხარდამჭერი და ბავშვის ნებისმიერი ინიციატივა იქნება სწორად მხარდაჭერილი, ბავშვი სწავლობს თავდაჯერებულობას, საკუთარი ძალების რწმენას, ხოლო კრიზისი ილახება ჯანსაღად. თუ მშობელი ზემზრუნველია, ანუ არ აძლევს საშუალებას თვითონ გააკეთოს რამე, ასეთ დროს პატარას უყალიბდება ეჭვის განცდა საკუთარ თავის და შესაძლებლობების მიმართ. ამით შესაძლოა, საფუძველი ჩაეყაროს დაბალ თვითშეფასებას, რაც თავდაჯერებულობას უშლის ხელს. თუ 3 წლამდე კრიზისი ჯანსაღად გადაილახა, შემდეგი კრიზისის გადალახვა უფრო მარტივი იქნება მოზარდებისთვის, აქ უკვე შემოდის სკოლა, სადაც დიდი როლი აქვთ პედაგოგებს, თანატოლებთან ურთიერთობას.
ასევე მინდა აღვნიშნო, რომ თავდაჯერებულობა ფსიქიკური განვითარების პროცესში ძალიან მნიშვნელოვანია. ადეკვატური თვითშეფასება ეს არის სუიციდის საუკეთესო პრევენცია. თუ მშობლები (ოჯახის წევრები) და სააღმზრდელო დაწესებულებები სწორი უკუკავშირით ხელს შევუწყობთ, შვილები ჩამოყალიბდნენ თავდაჯერებულ პიროვნებებად, ეს მათთვის წარმატების საწინდარი იქნება. თავდაჯერებულობა გულისხმობს მუდმივ სწრაფვას თვითგანვითარებისკენ და თვითრეალიზაციისკენ.
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
„ემოციურად პირველი დღეები რთულია, მაგრამ როგორც კი თვალებს ახელს, საოცარი შეგრძნება გვეუფლება,“- ილო ბეროშვილი და ანი ბებია მშობლობის გამოცდილებაზე
ანი ბებია და ილო ბეროშვილი გადაცემაში „შენი დილა“ მშობლობის გამოცდილების შესახებ საუბრობენ. ილო ბეროშვილი ჯერის დაბადების წუთებს იხსენებს:
„ჯერი დაიბადა ხუთ ივლისს, დილის ხუთი საათი იყო, მგონი. ანიმ ძალიან იყოჩაღა. უკვე სადღაც 12 საათზე სამყაროს მოევლინა ჯერი ბეროშვილი. მე დავესწარი მშობიარობას და რატომ ამბობენ ქალებზე, რომ სუსტი სქესიაო, ჩემამდე არ დადის. მამაკაცი, ჩემი აზრით, ამას ვერ გადაიტანს. ემოციურად პირველი დღეები რთულია, ახალშობილს რაღაცები აწუხებს, მაგრამ როგორც კი თვალებს ახელს და ჩვენთან კონტაქტი აქვს, საოცარი შეგრძნება გვეუფლება.“
ანი ბებიას თქმით, ჯერი უკვე საკუთარ ხასიათს ავლენს:
„ჭამის შემდეგ იღიმის, ერთი-ორჯერ ხმითაც გაიცინა. მაშინ მივხვდი, რომ ეს ყველაფერი ძალიან მაგარია. ჯერის ჩემნაირი ხასიათი აქვს, ჯიუტი. უკვე ავლენს თავის ხასიათებს. გულზე თუ არ არის მოწეპებული ისე არ იძინებს. ჯერის რომ ვუყურებ, მიჭირს იმის გააზრება, რომ ცხრა თვე მუცელში მყავდა. ორსულობის პერიოდში ვერ ვიაზრებდი, რომ ადამიანი გიზის მუცელში, შენი ნაწილია.“
ილო ბეროშვილი აღნიშნავს, რომ ბავშვის დაბადება ადამიანის ცხოვრებაში ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენაა:
„ახალი რიტმი გვაქვს ცხოვრებაში. დილის გადაცემაში ჯერი ხშირად გამოჩნდება. მგონი, ბავშვის პირველი სიტყვა იქნება „მთავარი“ და „მამა.“ მე ძალიან ვამსგავსებ ანის, თვალის მოყვანილობა ანისი აქვს, პირიც, მოკლედ რომ ვთქვა, ანია. ბავშვის დაბადება ჯერ ბოლომდე გაცნობიერებული არ მაქვს. ადამიანის ცხოვრებაში ყველაზე მნიშვნელოვანი მომენტი ეს არის. ამის გააზრება ძალიან რთულია, მით უმეტეს, როდესაც ბევრი საორგანიზაციო საკითხია მოსაგვარებელი. ტვინით ვერ ვხვდებით რა ხდება, ამ ყველაფერს ემოციებით ვაცნობიერებთ. იმედი მაქვს, ჩემგან არ გამოყვება ის, რომ მთელი ცხოვრება ვეძებდი, რა არის ჩემი. სხვადასხვა სფეროებს ძალიან მალე მივატოვებდი ხოლმე. ფეხბურთზე დღემდე გული მწყდება. შეიძლება, მსახიობობა მოუნდეს ჯერის. დედა მსახიობია, მამაც ამ სფეროშია. ჩვენ მას არ გადავუწყვიტავთ, მან უნდა იპოვოს თავისი საყვარელი საქმიანობა.“
„არ მინდა ბავშვს ჩემი რაღაცები მოვახვიო თავს, მთავარია, განათლება მივცე. თავად უნდა აირჩიოს რა უნდა. ერთადერთი რაც მინდა, არის ის, რომ დიდხანს არ შევჭრა თმა და გრძელი თმები ჰქონდეს. ბავშვს რომ ვუყურებ, ბავშვზე მეტად ჩემი თავი მგონია უსუსური, ყველაფრის მეშინია, ძალიან დავპატარავდი. არ ვიცი, როგორი დედა ვიქნები, ალბათ, ძალიან ფეთიანი. ძალიან დიდი მადლობა მინდა ვუთხრა ყველას მოლოცვისთვის, ამდენი სიყვარულის, სითბოსა და სიკეთისთვის,“ - აღნიშნავს ანი ბებია.