ბავშვის სწორად განვითარებას უშლის თუ არა ხელს, ხშირი შექება ან პირიქით კრიტიკა მშობლების მხრიდან და როგორ დავიჭიროთ ოქროს შუალედი? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ფსიქოლოგი ნანა ფაცაცია.
- მშობლების მხრიდან შექებაზე მეტად ბავშვების გაკრიტიკება რამდენად ცუდია მათი ფსიქიკისთვის და უშლის თუ არა ხელს განვითარებაში?
- ზოგადად, ძალიან მნიშვნელოვანია ადეკვატური უკუკავშირი მშობლების მხრიდან ბავშვის ქცევაზე. რა თქმა უნდა, უმჯობესია აქცენტი დადებითზე გაკეთდეს, რათა უფრო მეტად განვამტკიცოთ მოზარდის პოზიტიური ქცევა. თუმცა, თუ ბავშვი იქცევა ისე, რომ მშობელს ან უფროს ადამიანს ეს არ მოსწონს, საჭიროა ფაქიზად მივცეთ უკუკავშირი, რასაც, მოდი, კრიტიკას ნუ დავარქმევთ. ავუხსნათ ბავშვს, რატომ არ არის ესა თუ ის ქცევა მისაღები მშობლისთვის, ანუ შედეგზე უნდა იყოს ორიენტირებული ჩვენი უკუკავშირი. მშობლის მხრიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია ადეკვატური უკუკავშირი. ჩვენს რეალობაში ხშირად გვესმის მშობლებისგან, გადატვირთული გრაფიკის გამო, გადაღლილებს აღარ ჰყოფნით ენერგია ახსნისთვის, თუმცა აუცილებელია გამოვნახოთ დრო და რესურსი, რომ ბავშვებს კრიტიკის ნაცვლად, ადეკვატური უკუკავშირი მივცეთ. ის, რაც არ მოგვწონს, კი არ გავუკრიტიკოთ, არამედ ვუთხრათ, რატომ არის საზიანო კონკრეტული ქმედება მათთვის და რა შედეგს მისცემს. ამით არჩევანის წინაშე დავაყენებთ, თავად აირჩიონ ქცევა, რომელიც ნაკლებად საფრთხის შემცველი იქნება.
- თუ პირიქით, მეტად აქებენ და ნაკლებად აძლევენ შენიშვნებს, ხომ არ მოვადუნებთ მათ და დავუკარგავთ მოტივაციას, კრიტიკულად შეხედონ საკუთარ თავს?
- ამ შემთხვევაშიც, როდესაც ვამბობთ მეტად შექებას ან მეტად გაკრიტიკებას, ისევ არაადეკვატურ უკუკავშირთან გვაქვს საქმე. მნიშვნელოვანია, რისთვის ვაქებთ ბავშვს. ხშირად იმისთვის ვაქებთ, რაშიც წვლილი არ მიუძღვის, მაგალითად, სილამაზე. იქ, სადაც იზრდებიან ესმით ფრაზები: „რა კარგი ხარ, პრინცესა“, „რა ლამაზი ხარ“ და ა.შ. როდესაც იზრდებიან და გადადიან მიკროსოციუმიდან მაკროსოციუმში (ბაღი, სკოლა და ა.შ.) იქ უკვე იქმნება პრობლემები, რადგან იგივე უკუკავშირს საზოგადოების მხრიდან ვეღარ ხედავენ, რამაც დიდი ზეგავლენა შეიძლება მოახდინოს მათ თვითშეფასებაზე. ბავშვებს აუცილებელია დადებითი უკუკავშირი მივცეთ რაღაცის კეთებისთვის, ეს იქნება სწავლა თუ სხვა რამ. მეტად ან ზედმეტად შექება არასწორია, ყოველთვის მიზანშეწონილია ჩარჩოში, ზომიერების ფარგლებში ადეკვატური რეაქციები.
- როგორ დავიჭიროთ ოქროს შუალედი, შექებასა და კრიტიკას შორის?
- მშობლები კვალდაკვალ უნდა მივყვებოდეთ შვილების ქმედებებს. იმას, რაც ჩვენთვის მიუღებელია და მივუთითებთ, ახსნაც უნდა მოჰყვებოდეს, ეს კი მათ შედეგების გაანალიზების საშუალებას მისცემს. მნიშვნელოვანია ფრაზები, რომლებსაც მშობელი იყენებს კომუნიკაციის დროს. თუ ჩვენ მოკლე ფრაზებს ვიყენებთ, მაგალითად, „არ შეიძლება“, ბავშვს კითხვა უჩნდება, რატომ არ შეიძლება, აუცილებელია დასაბუთებულად ავუხსნათ. ასევე სიტყვა „რატომ“, რომელსაც იყენებენ მშობლები. ხშირად ბავშვს უნდა კონკრეტული რამ, თუმცა არ იცის, რატომ უნდა, შესაბამისად, ამაზე პასუხს ვერ გაგვცემს და მეტ გაუგებრობას შეუქმნის ბავშვს. ასე რომ, არსებობს ფრაზები ეფექტური კომუნიკაციისთვის, რაც მშობლებს დაეხმარება დაიჭირონ ოქროს შუალედი. ჩვენ უნდა ვიყოთ ადეკვატური ანარეკლი შვილების ქმედების.
- რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ ასწავლონ შვილებს იყვნენ თავდაჯერებულები და ამასთანავე არ შეწყვიტონ განვითარებაზე ზრუნვა?
- მნიშვნელოვანია ბავშვს და ზოგადად ნებისმიერი ასაკობრივი ჯგუფის ადამიანს, ჰქონდეს ადეკვატური თვითშეფასება. ჯერ დავიწყოთ იმით, თუ რა არის თვითშეფასება, ვინაიდან თავდაჯერებულობა პირდაპირ კავშირშია ამასთან. თვითშეფასება არის ინდივიდის სუბიექტური წარმოდგენა საკუთარ თავზე, უნარებზე, თვისებებზე. ეს ყალიბდება ზუსტად იმ უკუკავშირებით, რაზეც ზემოთ ვისაუბრეთ, ეს იქნება საკუთარი თავისგან, ოჯახისგან, მეგობრებისგან, თუ ნებისმიერი იმ სოციუმისგან მიღებული უკუკავშირი, სადაც უწევს ყოფნა, ასე ყალიბდება ადამიანის თვითშეფასება. შესაბამისად, ადრეული ასაკიდან უნდა ჩაეყაროს საფუძველი ბავშვის ადეკვატური თვითშეფასების ჩამოყალიბებას მისი ჯანსაღი განვითარებისთვის. ერიქსონის თეორიას გავიხსენებ, სადაც ის გამოყოფს ყველაზე მნიშვნელოვან პერიოდს თვითშეფასების ჩამოყალიბების პროცესში, 18 თვიდან 3 წლამდე. ამ დროს ძალიან დიდი როლი აქვთ მშობლებს. ეს ერთ-ერთი კრიზისის გადალახვის პერიოდია, როდესაც ბავშვი სწავლობს თვითონ კვებას, ჩაცმას, ნაბიჯების გადადგმას. ამ დროს თუ მშობელი იქნება მხარდამჭერი და ბავშვის ნებისმიერი ინიციატივა იქნება სწორად მხარდაჭერილი, ბავშვი სწავლობს თავდაჯერებულობას, საკუთარი ძალების რწმენას, ხოლო კრიზისი ილახება ჯანსაღად. თუ მშობელი ზემზრუნველია, ანუ არ აძლევს საშუალებას თვითონ გააკეთოს რამე, ასეთ დროს პატარას უყალიბდება ეჭვის განცდა საკუთარ თავის და შესაძლებლობების მიმართ. ამით შესაძლოა, საფუძველი ჩაეყაროს დაბალ თვითშეფასებას, რაც თავდაჯერებულობას უშლის ხელს. თუ 3 წლამდე კრიზისი ჯანსაღად გადაილახა, შემდეგი კრიზისის გადალახვა უფრო მარტივი იქნება მოზარდებისთვის, აქ უკვე შემოდის სკოლა, სადაც დიდი როლი აქვთ პედაგოგებს, თანატოლებთან ურთიერთობას.
ასევე მინდა აღვნიშნო, რომ თავდაჯერებულობა ფსიქიკური განვითარების პროცესში ძალიან მნიშვნელოვანია. ადეკვატური თვითშეფასება ეს არის სუიციდის საუკეთესო პრევენცია. თუ მშობლები (ოჯახის წევრები) და სააღმზრდელო დაწესებულებები სწორი უკუკავშირით ხელს შევუწყობთ, შვილები ჩამოყალიბდნენ თავდაჯერებულ პიროვნებებად, ეს მათთვის წარმატების საწინდარი იქნება. თავდაჯერებულობა გულისხმობს მუდმივ სწრაფვას თვითგანვითარებისკენ და თვითრეალიზაციისკენ.
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
დალი ჩიტალაძე საზოგადოებისთვის დღემდე უცნობ ტრაგედიაზე საუბრობს
მოდის ექსპერტი და ბლოგერი დალი ჩიტალაძე გადაცემაში „სიკეთე მარტივია“ და-ძმის გარდაცვალების ტრაგიკულ ისტორიას იხსენებს:
„ჩემს ცხოვრებაში ადვილად არაფერი მოსულა. თუ რამე მინდოდა და სურვილი მქონდა, დიდი შრომის ფასად, დიდი ძალისხმევის ფასად მიმიღწევია. მთელი ჩემი ცხოვრება შემიძლია დავყო ეტაპებად. პრობლემების გადალახვის მერე თვითონ ვგრძნობ, როგორ ვიზრდები და მზად ვარ ახალი დაბრკოლებებისთვის, მაგრამ არ მინდოდა ის ორი ტრაგედია, რომელიც ჩემს ცხოვრებაში მოხდა. ადამიანი რომ ავადმყოფობს, ელოდები, რომ რაღაცნაირად უნდა დასრულდეს ეს ყველაფერი. ჩემი ძმის და დის გარდაცვალება იყო შოკი. არ მიყვარს ხოლმე ამ თემაზე ლაპარაკი, იმიტომ, რომ ძალიან რთულია. ძალიან ახალგაზრდები წავიდნენ. მე და ჩემი ძმა, როგორც ტყუპები ისე გავიზარდეთ. მე ემიგრაციაში ვიყავი, როდესაც ჩემი ძმა გარდაიცვალა და დაკრძალვის დღეს მითხრეს ეს ამბავი. საოცარი სიზმარი ახდა ჩემი ძმის გარდაცვალებაზე. როგორც გითხარით, ტყუპებივით გაგვზარდეს. ჩემი და 9 წლის მერე დაიბადა და შვილივით გავზარდეთ. სკოლაშიც ჩემი ძმა ვიოლინოზე უკრავდა, მე ფორტეპიანოზე. სულ ჩემი იმედი და ზურგი იყო. საერთოდ ყველა ძმა დისთვის, ალბათ, ძალა და ზურგია. მაშინ უნცაური სიზმარი დამესიზმრა. საერთოდ არ მამახსოვრდება ხოლმე სიზმრები. რაღაცნაირად ვიგრძენი ჩემი ძმის გარდაცვალება. ეს 25 წლის წინ მოხდა, მაგრამ როდესაც ამაზე ლაპარაკს ვიწყებ ჭრილობა მაშინვე მეხსნება. ჩემს ძმას ორი შვილი დარჩა და მე ისინი ჩემი შვილებივით გავზარდე.“
დალი ჩიტალაძის თქმით, ტრაგედიასთან შეგუება შეუძლებელია:
„ჩემს ძმას ვეუბნებოდი, რომ წავიდოდი ისიც უნდა წამეყვანა. შვილს ჩემი სახელი დაარქვა. მე გავბრაზდი, რატომ მოიქეცი ასე, მოვკვდი-მეთქი? მაშინ 90-იანი წლები იყო, დარეკვაც პრობლემა იყო, ერთმანეთი ძალიან გვენატრებოდა. ჩემს ძმას იარაღი გაუვარდა, ნასვამი იყო და ასე მოხდა. რადგან ის გარდაცვლილი არ მინახავს, მგონია, რომ სადღაც არის წასული და ვნახავ. დიანა შვილივით მყავდა, ადრე გამითხოვდა, ამაზე ცალკე ვინერვიულე. ვერც წარმომედგინა, რომ მის გარეშე შემეძლო ცხოვრება. ძალიან ლამაზი იყო, გამხდარი. მისი სიკვდილი ჩემი მეგობრების დახმარებით გადავიტანე. არავინ თქვას, რომ ტრაგედიას ეგუება. ყოველ ღამე და დილას ვაცნობიერებ, რომ დიანა აღარ არის და მისი სულისთვის ვლოცულობ.“
„დიდი მადლობა მინდა გადავუხადო მამა გიორგის წმინდა პანტელეიმონის ეკლესიაში. სულ მეუბნებოდა ილოცე და ამით დიანას დაეხმარებიო. არ მესიზმრებოდა დიანა. ორმოცი რომ გავიდა, ისეთი უცნაური სიზმარი დამესიზმრა. დიანამ სიზმარში მითხრა, გაღვიძება მინდოდა და ვერ გავიღვიძე, ყველაფერი მესმოდა, რასაც მეუბნებოდიო, შენი ლოცვაც მესმოდაო. ისეთი რაღაც დამესიზმრა, ეს არ იყო უბრალო სიზმარი, მამა გიორგიმაც მითხრა, რომ ეს იყო გამოცხადება. ამისთვის მადლობა მინდა ვუთხრა მას,“ - აღნიშნა დალი ჩიტალაძემ.