ბავშვის სწორად განვითარებას უშლის თუ არა ხელს, ხშირი შექება ან პირიქით კრიტიკა მშობლების მხრიდან და როგორ დავიჭიროთ ოქროს შუალედი?

რატომ არ უნდა მოვატყუოთ ბავშვს, რა ზიანის მომტანი შეიძლება იყოს ეს ბავშვის ფსიქიკური ჯანმრთელობისთვის? - ამ საკითხებზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ფსიქოლოგი, მარინა ბოსტოღანაშვილი.

- რატომ არ უნდა მოვატყუოთ ბავშვს, რა ზიანის მომტანი შეიძლება იყოს ეს ბავშვის ფსიქიკური ჯანმრთელობისთვის?

- როდესაც ოჯახში რაღაც საშინელი, უსიამოვნო ან უხერხული მოვლენა ხდება, ბევრ მშობელს ურჩევნია რაც შეიძლება დიდხანს დამალოს და არ გაუმხილოს ეს ამბავი შვილებს. ერთი მხრივ, უფროსები ასე ცდილობენ შვილებზე ზრუნვას, რათა დაიცვან ისინი ნეგატიური ინფორმაციისგან. მეორე მხრივ, ეს ძალიან რთულია თავად მშობლებისთვის. ისინი ვერ უძლებენ იმ დაძაბულობას, რომელსაც გრძნობენ მოვლენის შედეგად და როდესაც დგება საჭიროება, რომ უამბონ ბავშვს მომხდარის შესახებ უფრო მეტად იძაბებიან.

ძირითადად ყველა ბავშვი გრძნობს, რომ რაღაცას უმალავენ და მათი თანდასწრებით თავს იკავებენ საუბრისგან. ზრდასრულმა (მშობელმა) არა მარტო უნდა შეძლოს არ გაამხილოს პრობლემა, არამედ ოსტატურად უნდა შენიღბოს საკუთარი ემოციები, თუმცა ასე მხოლოდ ფილმებში ხდება. ბავშვები კი - სიმართლისადმი უკიდურესად მგრძნობიარე არსებები არიან - წამებში კითხულობენ მშობლების ქცევაში უმცირეს უზუსტობებს.

ადამიანი ინფორმაციას აღიქვამს ორ დონეზე: ცნობიერი (მე მესმის) და არაცნობიერი (მე ვგრძნობ). როდესაც მშობელი ამბობს სიმართლეს, ორივე დონეზე ინფორმაცია ემთხვევა ერთმანეთს და თუ მშობლები ცდილობენ ბავშვი მოატყუონ, მაშინ ემოციები არ ემთხვევა ინფორმაციას.

რატომ ამბობს დედა, რომ ყველაფერი კარგადაა? იღიმის, მაგრამ ამავე დროს ის ძალიან ღელავს? ნუთუ ადამიანი წუხს, როცა ყველაფერი კარგადაა? - ბავშვს მსგავსი კითხვები უჩნდება, როდესაც მშობლები ატყუებენ.

ტყუილის დროს ყალბი ემოციებით ვცდილობთ დავარწმუნოთ ბავშვი ჩვენი სიტყვების ჭეშმარიტებაში. ამით ჩვენ ვიწვევთ იმას, რომ შემდგომში ის საფრთხეს ვერ გრძნობს და ენდობა ადამიანების ყალბ ქცევას და ემოციას.

ყოველთვის სჯობს ბავშვს ვუთხრათ სიმართლე მისივე ასაკისთვის შესაბამისი სიტყვების მოძიებით.

ტყუილი შობს უნდობლობას!

- როგორ მივაწოდოთ ბავშვს სწორად არასასურველი ინფორმაცია, რათა არ გამოვიწვიოთ მისი ფსიქოლოგიური პრობლემები ?

- სიმართლე უნდა ითქვას ფრთხილად. სწორად შეარჩიეთ სიტყვები, რომ საყვარელ ადამიანებს უთხრათ მნიშვნელოვანი, მაგრამ არც ისე სასიამოვნო რამ. ფრაზა უნდა შედგებოდეს სამი ნაწილისგან:

1. მე და ჩემი ემოციები - ვნერვიულობ, ძალიან განვიცდი, ვბრაზობ და ა.შ;

2. საქმის არსი - ჩემი იმედგაცრუების ან გაბრაზების მიზეზები: იმიტომ, რომ შენ (ვინმეს), ან უბრალოდ ასე ხდება და ა.შ;

3. სიტუაციის გამოსწორებაზე ფიქრის მოწოდება - უნდა მიიღოთ გადაწყვეტილება, შეცვალოთ რაღაც, ესაუბროთ ვინმეს;

მაგალითად: „მე მიჭირს ამაზე საუბარი, მაგრამ უნდა იცოდე, რომ მე და მამაშენი ერთად აღარ ვიცხოვრებთ და ყველამ ერთად უნდა მოვიფიქროთ, თუ როგორ ავაწყოთ კარგი ურთიერთობა“.

ამ ფორმით წარმოდგენილი ყველაზე რთული ნეგატიური ინფორმაციაც კი ადეკვატურად იქნება აღქმული, არა როგორც საყვედური ან შეურაცხყოფის მცდელობა, არამედ როგორც პრობლემა, რომელიც უნდა მოგვარდეს ოჯახში.

ნებისმიერ სიტუაციაში მნიშვნელოვანია, კონფლიქტში ან „რთული“, „საშიში“, „არასასიამოვნო“ თემების განხილვისას, მოუსმინოთ საკუთარ თავს და იპოვოთ სიტყვები სიმართლისათვის, რომ შეძლოთ ცხოვრება შიშის, ეჭვების და საყვედურების გარეშე.

და რაც მთავარია - ასეთ ოჯახში მეტი ნდობა, გაგება და გულწრფელობაა ყოველთვის.

- გარკვეულ სიტუაციებში მშობლები ფიქრობენ რომ ესა თუ ის ფაქტი უმჯობესია არ იცოდეს ბავშვმა და ტყუილს ანიჭებენ უპირატესობას. რა შემთხვევებში შეიძლება იყოს გამართლებული ბავშვის მოტყუება?

- ყველა ოჯახში რაღაც არ ითქმის ბოლომდე ან იმალება ან იცვლება სხვა ფორმულირებით. ბავშვების მოტყუება, როგორც წესი, ჩვენ გვეჩვენება უწყინარ ტყუილად, თუმცა ეს დამაზიანებელია მისი ფსიქიკისთვის და არც ერთ შემთხვევაში არ არის გამართლებული.

სიმართლე გითხრათ, ბავშვების მოტყუება ძირითადად განპირობებულია მშობლის თავდაცვის სურვილით.

1. ბავშვის უარყოფითი ემოციებისგან დაცვის სურვილი;

2. მისი წყენინების შიში;

3. ბავშვებთან კარგი ურთიერთობის შენარჩუნების სურვილი;

4. ბავშვის თვალში უკეთ გამოჩენის სურვილი;

5. განზრახვა ვაიძულოთ ბავშვს გააკეთოს ის, რაც ჩვენ სწორად მიგვაჩნია.

- აუარესებს თუ არა ბავშვსა და მშობელს შორის ურთიერთობას არაგულწრფელი საუბარი?

- რა თქმა უნდა, არაგულწრფელი საუბარი აუარესებს მშობლის და ბავშვის ურთიერთობას. უფროსების სურვილია, თავი აარიდონ ბავშვებთან გარკვეულ თემებზე საუბარს, ეს ასწავლის მათ იფიქრონ, რომ ეს თემები აკრძალულია. დამახინჯებული ინფორმაციის მიწოდება ბავშვებში იწვევს დაუსაბუთებელ შფოთს.

არ არის აუცილებელი ბავშვებს მივაწოდოთ ის ინფორმაცია, რომელსაც ისინი არ კითხულობენ, რომელსაც ჯერ ემოციურად ვერ უმკლავდებიან, რისი გაგებისთვის ჯერ მზად არ არიან. საუკეთესო ვარიანტია ბავშვების კითხვებზე მარტივი და გულწრფელი პასუხის გაცემა. ნუ დაიცავთ ბავშვებს ოჯახური პრობლემებისგან, როგორც ფსიქოლოგიური (თუნდაც იყოს უბედურება, ვინმეს ავადმყოფობა ან სიკვდილი), ასევე მატერიალური (ეს ასწავლის გამოსავლის პოვნას). ბავშვს სჭირდება დადებითი და უარყოფითი ინფორმაციის ცოდნა. ასეთი დამოკიდებულება ასწავლის მათ რეალობასთან დაპირისპირებას.

არასოდეს მოატყუოთ ბავშვს, თუნდაც ეს ნაკარნახევი იყოს საუკეთესო რწმენით და მისი სიმშვიდისა და კეთილდღეობისადმი ზრუნვით. ბავშვები ამ ტყუილს გრძნობენ და მათი ნდობის დაიბრუნება რთული იქნება

- და ბოლოს, რას ურჩევდით მშობლებს?

- პირველ რიგში, მშობლებს ვურჩევდი ბავშვებთან გულწრფელობას, მათი ნდობის მოპოვებას და შენარჩუნებას. გრძელი გზაა, მაგრამ ეს აუცილებლად დადებითად აისახება ოჯახურ ურთიერთობებზე და ბავშვის მომავალ ცხოვრებაზე. მაშ, რას აკეთებთ ნდობაზე დაფუძნებული ურთიერთობის შესაქმნელად?

1. იყავით გულრწფელები - გულრწფელი მშობლები გულწრფელად საუბრობენ თავიანთ გრძნობებზე. თუ დედა ან მამა გაბზარაზებულები არიან უნდა აუხსნან ბავშვს მიზეზი. როგორ უნდა ისწავლოს ბავშვმა გულწრფელობა, თუ მშობლები თავად არ არიან გულახდილები?!.

2. მიიღეთ ბავშვი ისეთი, როგორიც არის - ბავშვმა უნდა იცოდეს, რომ მისი ყველა ემოცია მნიშვნელოვანია, შეძლოს მათი მშობლებთან გაზიარება და არ ეშინოდეს, რომ აღარ შეიყვარებს მას მშობელი, თუ მოწყენილი იქნება ან ტკივილს განიცდის;

3. შექმენით მკაფიო საზღვრები - ბავშვისთვის გასაგები საზღვრები დაეხმარება მას, გამოიყენოს საკუთარი თავისუფლება და მოხსნას მშობლების შფოთვა. პატარა ბავშვმა უნდა იცოდეს, რომელი თაროებიდან შეუძლია ნივთების აღება და რომლიდან არა, ხოლო მოზარდმა - რა დროს და რატომ უნდა დაბრუნდეს სახლში. ეს საზღვრები უნდა იყოს კონკრეტული და ცალსახა. არ შეიძლება დღეს რაღაც იყოს დაშვებული, ხვალ კი ამისთვის დაისაჯონ.

4. ესაუბრეთ ბავშვს - მშობლებს ზოგჯერ უკვირთ, რომ ბავშვი არ საუბრობს იმაზე, რაც მას საბავშვო ბაღში ან სკოლაში შეემთხვა, არამედ კითხვაზე „როგორ ჩაიარა დღემ?“ უბრალოდ პასუხობს „OK“. ამ შემთხვევაში მშობლებმა ყურადღება უნდა მიაქციონ საკუთარ თავს. იფიქრეთ იმაზე, იციან თუ არა თქვენმა შვილებმა რას აკეთებთ და როგორ გადის თქვენი დღეები? თუ არა, მაშინ თქვენ უნდა დაიწყოთ საკუთარი თავით და ყოველდღე ისაუბროთ თქვენს დღეზე, რადგან მხოლოდ ასე ისწავლიან ბავშვები იმავეს გაკეთებას. ბავშვი სწავლობს კოვზის გამოყენებას მშობლების ყურებით, ის იგივენაირად სწავლობს კომუნიკაციასაც.

5. სერიოზულად მოეკიდეთ თქვენი შვილის გრძნობებს - მაგალითად, ბავშვს სათამაშო წაართვეს და ის ტირილით მიდის მშობლებთან, ისინი არ რეაგირებენ ამაზე, რადგან პრობლემა მათთვის რეალური არ ჩანს. დიახ, 35 წლის ასაკში ეს არ არის პრობლემა, მაგრამ 5 წლის ასაკში ეს ნამდვილი კატასტროფაა. ბავშვის გამოცდილება სერიოზულად უნდა იქნას მიღებული, არ გაუფასურდეს და საჭიროების შემთხვევაში, დაეხმაროს სიტუაციიდან გამოსავლის პოვნაში. ნდობაზე დაფუძნებული გულწრფელი ურთიერთობის ჩამოყალიბება ბავშვის დაბადებიდანვე სჯობს. მშობლებსა და შვილებს შორის ნდობა ჯანსაღი პიროვნების ჩამოყალიბების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტია.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური