Baby Bag

„სამ წლამდე ასაკის ბავშვებს უკვე უნდა გამოვუმუშაოთ პასუხისმგებლობის გრძნობა,“ - ბავშვთა ნევროლოგი თამარ ედიბერიძე

„სამ წლამდე ასაკის ბავშვებს უკვე უნდა გამოვუმუშაოთ პასუხისმგებლობის გრძნობა,“ - ბავშვთა ნევროლოგი თამარ ედიბერიძე

ბავშვთა ნევროლოგი თამარ ედიბერიძე გადაცემაში „პირადი ექიმი“ ბავშვებში პასუხისმგებლობის უნარის განვითარების შესახებ საუბრობს:

„ადრეულ ასაკში საძირკველის ჩაყრის გარეშე, შეუძლებელია, რომ უნარების განვითარება დავიწყოთ მოგვიანებით. ჩვენდა სამწუხაროდ ეს ასეა, რაც სპეციალისტებსაც ურთულებს შემდგომში საქმეს. ბუნებრივია, ადრეული ასაკის ბავშვს იმავე ენით ვერ დაველაპარაკებით, რომლითაც 14-15 წლის ასაკის ბავშვებს. არსებობს გარკვეული ორიენტირები, ხრიკები, ქცევის მოდელი, რომელიც უნდა დავიცვათ ადრეული ასაკიდან. ეს უნდა იყოს ბუნებრივი, მყარი და საიმედო ბაზა შემდგომ ახალ-ახალ გამოწვევებთან გამკლავებისთვის. თქვენ წარმოიდგინეთ, სამ წლამდე ასაკის ბავშვებსაც გარკვეულ ქმედებებთან მიმართებაში უკვე უნდა გამოვუმუშაოთ პასუხიმგებლობის გრძნობა. ეს თითქოს, ერთის მხრივ, ღიმილის მომგვრელია. მას უნდა შეეძლოს კონკრეტული საქციელის გამო დანაშაულის აღიარება. ბუნებრივია, ჩვენ მიერ საყვედურის თქმის ფორმა უნდა განსხვავდებოდეს, მაგრამ მან უნდა აღიაროს, რომ ცუდად მოიქცა. თუ მან მოხატა კედელი, უნდა მივიდეს იმის აღიარებამდე, რომ ხატვისთვის არსებობს სახატავი ფურცლები. უნდა მივხვდეთ, რომ ბავშვმა გააცნობიერა თავისი ცუდი საქციელი.“

თამარ ედიბერიძის თქმით, მშობელმა ბავშვს სხვისი საკუთრების პატივისცემა უნდა ასწავლოს:

„თუ ბავშვი სხვის ნივთს აზიანებს, უნდა ავუხსნათ, რომ ეს ნივთი არ არის მისი. საკუთარ ნივთს, შეიძლება, უფრო თამამად მოეპყრას ადამიანი, თუმცა მის გაფრთხილებასაც აქვს თავისი წესები. ის, რაც სხვისია, არ შეიძლება ავიღო დაუკითხავად. უნდა ვიკითხო, მაქვს თუ არა ამის უფლება. ის, რაც სახლში ბევრჯერ ამიხსნეს, მაგ. წიგნს დახატვა აფუჭებს, უნდა გავიგო და სხვისი ნივთი არ უნდა დავაზიანო.“

თამარ ედიბერიძე აღნიშნავს, რომ ბავშვს პასუხისმგებლობის გრძნობას ადრეული ასაკიდანვე თუ არ ჩავუნერგავთ, შესაძლოა, შემდეგ ძალიან გვიანი აღმოჩნდეს:

„ბავშვის ასაკის მატებასთან ერთად შინაარსი და კონტექსტი იცვლება. თუ მანამდე ბავშვს პასუხისმგებლობაზე არ ვესაუბრებოდით, რა თქმა უნდა, დავაგვიანეთ. მოზარდობის ასაკი საკმაოდ რთული ეტაპია. რთული არა მხოლოდ ჩვენთვის, მშობლებისთვის, არამედ, პირველ რიგში, ბავშვებისთვის. მათ ძალიან უჭირთ ამ ეტაპის გადალახვა. ეს არის ძალიან ბობოქარი პერიოდი, ჰორმონალურად, შინაგანად. საკუთარი თავის აღქმა პრაქტიკულად მთლიანად იცვლება. ჩვენ გვინდა, რომ შვილები თავისუფალ პიროვნებებად აღვზარდოთ. თავიდანვე ყველა უნდა ვაცნობიერებდეთ, რომ ჩემი თავისუფლება მთავრდება იქ, სადაც იწყება სხვისი პირადი სივრცე. საერთო სივრცეში ქცევის განსხვავებული წესებია, უბრალოდ ეს წესები არის მოლაპარაკებაზე დამოკიდებული. შენი სახლის კედლების დაზიანებისას უნდა იცოდე, რომ ეს შენი სახლია, მაგრამ კედლები ყველასია. შესაბამისად შენ ერთპიროვნულად ვერ გადაწყვეტ, აქ დახატავ, თუ იქ დახატავ.“

თამარ ედიბერიძის თქმით, ბავშვებთან სამხედრო წესებით ვერ ვიხელმძღვანელებთ:

„ბუნებრივია, სამხედრო წესები პატარებთან არ მუშაობს. უფროსების პასუხისმგებლობაა ბავშვისთვის ისეთი გარემოს შექმნა, რომ მას დაზიანების სურვილი არ გაუჩნდეს და სხვაგან მიმართოს თავისი სურვილები და მისწრაფებები. არ ვამბობ, რომ ვიყვიროთ, ვიძალადოთ ან სასტიკად დავსაჯოთ ბავშვი, მაგრამ უნდა ავღნიშნოთ, რომ მან არასწორი საქციელი ჩაიდინა, არ გამოუვიდა ის, რასაც მისგან მოველოდით.“

„ალბათ, საქართველოში ძნელად მოიძებნება ოჯახი, სადაც მსგავსი რამ არ მომხდარა. ბავშვმა ფეხი წამოკრა რაღაცას და მაგიდას დაეჯახა. იმ წუთში მიცვივდნენ მშობლები, ოჯახის წევრები და ეუბნებიან: „ნუ გეშინია, ამ მაგიდამ გატკინა ხომ შენ? მოდი, ვცემოთ, ვცემოთ.“ ეს არის ყველაზე ცუდი, რაც შეიძლება პატარა ბავშვთან მიმართებაში გავაკეთოთ. ნახეთ, ბავშვს რას ვასწავლით, რომ შეიძლება შენი მოუქნელობა, შენი უხარისხო ქმედება დააბრალო სხვას, რომელიც რეალურად მსხვერპლია. მაგიდა სადაც დადგეს, იქ იდგა. მე წამოვედე ამ მაგიდას და ყველაფერი მას დავაბრალე, თან ვიძალადე კიდეც მასზე. თითქოს რა მოხდა, 3 წლის ბავშვს თუ ეს ვუთხარით, მაგრამ ეს ყველაფერი ილექება. 15-16-17 წლის აგრესიულ ქცევაში, შეიძლება, აღმოვაჩინოთ „ნაცემი მაგიდის“ ფენომენი. მოზარდი ნებისმიერი წინააღმდეგობის შემთხვევაში გამოავლენს აგრესიულ ქცევას. რა იქნებოდა სწორი 2-3 წლის ბავშვთან მიმართებაში? რა უნდა გაგვეკეთებინა? უნდა მივსულიყავით, გვეკოცნა და ტკივილი დაგვეამებინა. უნდა გვეთქვა, რომ სხვა დროს შორიდან შემოურბინოს მაგიდას. მეორე ვარიანტია, რომ მე გავწიო მაგიდა და სხვაგან დავდგა, რადგან ბავშვისთვის უსაფრთხო გარემო ვერ შევქმენი. ის, რომ ბავშვს აგრესია ჩამოვუყალიბე მაგიდის მიმართ, მომავალში ძალიან ცუდად დაგვიბრუნდება. მოზრდილ ასაკში ამან, შესაძლოა, ცუდი გამოძახილი ჰპოვოს,“ - აღნიშნავს თამარ ედიბერიძე. 


მოიწონეთ გვერდი მცოდნე დედები

შეიძლება დაინტერესდეთ

„მშობელი უნდა შეყოვნდეს ამ გამოცდილებასთან და თქვას, რომ მისი შვილი ცუდად არის,” - ფსიქოლოგი ნინო მარგველაშვილი

ფსიქოლოგი ნინო მარგველაშვილი „შაბათ-კვირის დილაში“ დისტანციური სწავლებისა და მუშაობის დადებითი მხარეების შესახებ საუბრობს:

„თავისუფლდება დრო, როდესაც ჩვენ შეგვიძლია ჩვენს თავზე ვიზრუნოთ, ოჯახში ვისაუბროთ რთულ საკითხებზე, რომლებსაც ადრე თავს ვარიდებდით. ეს არის, რაც ამ კრიზისმა მოიტანა. ჩვენ უფრო გულწრფელები ვხდებით. გიწევს ილაპარაკო ისეთ თემებზე, რომლებზეც არ ლაპარაკობდი, რისიც გეშინოდა. ჩვენ ახლა უფრო ღია, გახსნილი გონებით ვსაუბრობთ გამოწვევებზე.“

ნინო მარგველაშვილის თქმით, მნიშვნელოვანია, მშობლებმა რეალობა დაინახონ და პრობლემები შვილებთან ერთად გადაჭრან:

„ძალიან ბევრი მშობელი გამოდის და ამბობს, რომ არ უნდა დისტანციური სწავლება. არიან მშობლები, რომლებიც ამბობენ, რომ იყოს დისტანციური სწავლება, რადგან ეშინიათ. არსებობენ ადამიანები, რომლებიც ბევრად პრივილეგირებულები არიან, არსებობენ ადამიანები, რომლებსაც ძალიან უჭირთ, არც ძიძა ჰყავთ, არც დამხმარე, მარტოები არიან, სახლიდან მუშაობენ. ეს უნდა ვთქვათ, ეს უნდა ვთქვათ ჩვენს შვილებთანაც. მთავარია, ვიყოთ გულწრფელები. ბავშვს ისიც უნდა უთხრათ, რომ დაბნეული ხართ. უთხარით ბავშვს: „დე, რა რთული სიტუაციაა, მეც უნდა ვიმუშაო, შენც უნდა იმუშაო. შენ რომ დახმარება გჭირდება, მე მეფანტება ყურადღება, იმიტომ, რომ ვმუშაობ და რა გავაკეთო?“ ასეთი რთული საუბრები მნიშვნელოვანია. საღამოს ამისთვის დრო გამოყავით. ისაუბრეთ იმაზე, თუ როგორ დაეხმაროთ ერთმანეთს. ყველანი ერთმანეთზე ვართ დამოკიდებული. ადრე თუ იყო პროტესტი, რომ სკოლა როგორია, მასწავლებლები როგორები არიან, ან მასწავლებლები თუ ამბობდნენ, ეს ბავშვები როგორ იქცევიანო, ახლა ყველა ვხვდებით, რომ ყველას დახმარება გვჭირდება.“

ნინო მარგველაშვილი აღნიშნავს, რომ ბავშვებს უნივერსალური უნარების განვითარებაში უნდა დავეხმაროთ:

„ჩვენი მიზანია, ბავშვებს განვუვითაროთ უნარები და შესაძლებლობები, რომლებიც უნივერსალურია. ბავშვს უნდა ვუთხრათ, რომ ის ახალ წინაღობებს უნდა შეეჭიდოს. ბავშვს უნდა ვასწავლოთ, რა უნდა გააკეთოს, როდესაც თავს გრძნობს არაკომფორტულად. როდესაც მასწავლებელი გაბრაზდა და ზუმში ოთახიდან გავიდა, უნდა დავაფიქროთ ბავშვი იმაზე, თუ რატომ მოხდა ასე. მას უნდა დავანახოთ ყველაფერი სხვისი პერსპექტივიდან. რაც უფრო ობიექტურები ვიქნებით, მით უფრო მეტს დაინახავს ბავშვი. რატომ გავიდა მასწავლებელი? ბავშვს უნდა დავანახოთ მასწავლებლის მდგომარეობის სირთულეც. მშობელი მუშაობს წარმოსახვაზე და ბავშვს ცნობისმოყვარეს ხდის. ბავშვმა უნდა ისწავლოს ემპათია, სხვისი გრძნობების განცდა, სხვების პერსპექტივის დანახვა.“

ნინო მარგველაშვილის თქმით, დახმარების თხოვნა ნორმალურია და მშობლებს ამის არ უნდა რცხვენოდეთ:

„ჩვენ არ უნდა მოგვერიდოს დახმარების თხოვნა. მშობლებს გვგონია, რომ რადგან მშობლები და ზრდასრულები ვართ, ყველაფერი ჩვენ უნდა ვაკონტროლოთ. ძალიან ნორმალურია, რომ არ ვიცოდეთ ბევრი რამ, მასწავლებელს ვკითხოთ რაღაცები. შეგვიძლია ბავშვს დავარეკინოთ მასწავლებელთან, რომ კავშირი შედგეს და აღდგეს. კავშირის აღდგენა ენთუზიაზმსაც ზრდის და სასიამოვნოცაა. ბავშვმა იცის, რომ ის მასწავლებლისთვის საინტერესოა, რომ მასწავლებელი მას ხედავს. ჩვენ შვილებს უნდა ვასწავლოთ, როგორ მოიქცნენ, როდესაც ყველაფერი ისე არ მიდის, როგორც ჩვენ გვინდა.“

ნინო მარგველაშვილი აცხადებს, რომ ყველაზე მთავარია, მშობელმა ბავშვს გაუგოს და მისი მდგომარეობა დაინახოს:

„ძალიან მნიშვნელოვანია, შენ რომ გესმის შენი შვილის. ჩვენ კი არ უნდა ვიფიქროთ, როგორ შევცვალოთ ეს ყველაფერი, არამედ დავრჩეთ უსიამოვნო, დისკომფორტის განცდებთან. „ჩემი შვილი იმედგაცრუებულია, ჩემს შვილს მოტივაცია აქვს დაკარგული,“ - ეს უნდა აღიაროთ და უნდა გააცნობიეროთ, რომ ეს არ მოგწონთ. მშობელი უნდა შეყოვნდეს ამ გამოცდილებასთან და თქვას, რომ მისი შვილი ცუდად არის და ისიც ღელავს ამის გამო. ამის შემდეგ ის უნდა მივიდეს ბავშვთან და უთხრას, რომ ესმის მისი, იცის, რომ მას არ უნდა დისტანციურ გაკვეთილზე დასწრება. ამით ბავშვს აგრძნობინებთ, რომ თქვენ მას ხედავთ. მთავარია, შვილს აგრძნობინოთ, რომ მისი განცდები დროებითია და ნაწილია მისი მთლიანობის. მან უნდა იცოდეს, რომ ეს ემოციები მიდის და მოდის. უთხარით ბავშვს: „ვიცი, იმედგაცრუებული ხარ, გუშინ რომ ხელის აწევა გინდოდა, მასწავლებელმა ვერ დაგინახა და ამიტომ.“ ამის შემდეგ დაელოდეთ, რას აკეთებს ბავშვი. ჩვენი მიზანია, ჩვენს შვილებს დავანახოთ, რომ ვხედავთ მათ ტკივილს და ვუთხრათ, რომ ეს დროებითია. ბავშვს ვეუბნებით, რომ კი, რთულია, მაგრამ ბოლოში სინათლე არის.“

„გასარკვევია, რატომ არ უნდა ბავშვს ონლაინ გაკვეთილზე შესვლა, რა პრობლემები აქვს, რა ღირებულებები აქვს მშობელს. თუ ბავშვი ისტერიკაშია, უთხარით, რომ პირველ გაკვეთილზე არ შევა. ბავშვს უნდა, რომ დისკომფორტს გაექცეს. ეს ბუნებრივი რეაქციაა. ჩემი მიზანია, ჩემს შვილს გამოვურთო განგაშის ზარი ჩემი ჩახუტებით, მუსიკით, მზის შუქით, რომ მისი ორგანიზმი დამშვიდდეს. უნდა ვუთხრათ ბავშვს: „ვიცი, რომ არ გინდა, დე. მე შენს გვერდით ვარ.“ როდესაც ორგანიზმი მშვიდდება, მერე ირთვება ის ნაწილი, სადაც აზროვნება შეგიძლიათ. ამის შემდეგ ვეკითხებით ბავშვს, რით დავეხმაროთ, რომ გაკვეთილზე უკეთ იგრძნოს თავი. თუ მას იდეები არ მოსდის, ჩვენ უნდა მივაწოდოთ. უთხარით ბავშვს: „ხომ არ გინდა, შენი საყვარელი სათამაშო დაგიდო აქ ან სამზარეულოს მაგიდასთან გადაჯდე?“ გამოსავალი არსებობს. ბავშვი ამას ვერ ხედავს, იმიტომ, რომ ეშინია. ბავშვს მასწავლებელთან გასაუბრება შესთავაზეთ. თუ გეტყვით, რომ რცხვენია, ამ თემაზე ესაუბრეთ. გაარკვიეთ, რატომ რცხვენია მას მასწავლებლის. დისკუსიით უფრო და უფრო სიღრმეში ჩადიხართ. ბავშვს უნდა აუხსნათ, რომ რაც უნდა ჩიხში იყოს, სხვასთან ერთად გამოსავალს იპოვის ისე, რომ ორივე მოგებული დარჩეს,“ - აღნიშნავს ნინო მარგველაშვილი. 

წაიკითხეთ სრულად