,,ბავშვთან კომუნიკაცია არ უნდა ხდებოდეს ტელეფონში ყურების ან სადილის კეთების პარალელურად'' - თამარ გაგოშიძე

​დიდი ხანია ტკბილი და ცხიმიანი პროდუქტები ჩვენი ყოველდღიურობის განუყოფელ ნაწილად იქცა. ადამიანის ორგანიზმს არაჯანსაღ კვებით ჩვევებთან გამკლავება უჭირს. იმავეს თქმა შეგვიძლია ჩვენი ტვინის შესახებ. არაჯანსაღი პროდუქტებით კვება მის ფუნქციებს ისევე აზიანებს, როგორც მთლიან ორგანიზმს. ჩვენი განწყობა, ემოციური მდგომარეობა და ფსიქიკა საკვების გავლენით მნიშვნელოვნად იცვლება. ყველამ კარგად ვიცით, რომ სწრაფი კვების პროდუქტები გვასუქებს, თუმცა მეცნიერების მტკიცებით, მსგავსი საკვების მიღება ჩვენს ტვინსაც აზიანებს.

ყველაფერი ჩვენი პირველი კვებიდან იწყება, როდესაც ჯერ კიდევ დედის მუცელში ვიმყოფებით. ადამიანის ტვინი მის დაბადებამდე ყალიბდება. დედის კვების რაციონი ნაყოფის განვითარებაზე უდიდეს ზეგავლენას ახდენს. ავსტრალიელმა მეცნიერებმა 23 000 ორსული ქალის კვებითი ჩვევების შესწავლის შემდეგ მათი შვილების ფსიქიკური ჯანმრთელობა და ქცევები გამოიკვლიეს. მკვლევარები ბავშვებს 18 თვის ასაკიდან ხუთ წლამდე აკვირდებოდნენ. აღმოჩნდა, რომ ტკბილეულის, მარილიანი და ცხიმიანი საკვების მოყვარულ დედებს აგრესიული შვილები ჰყავდათ. იმ დედების შვილები, რომლებიც ორსულობისას ბევრ ტკბილეულსა და ცხიმიან საკვებს იღებდნენ, უხეში ქცევით გამოირჩეოდნენ და ისტერიკებსაც ხშირად აწყობდნენ. მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ ბავშვის ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე უდიდეს გავლენას ახდენდა მისი კვებითი ჩვევებიც, მიუხედავად იმისა, თუ რას მიირთმევდა დედა ორსულობის პერიოდში. მეცნიერების მტკიცებით, ბავშვები, რომლებიც ჯანსაღ საკვებს არ იღებენ და მეტისმეტად ბევრ ცხიმიან ან ტკბილ პროდუქტს მიირთმევენ, აგრესიულები და სევდიანები არიან. ისინი ხშირად ხედავენ ღამის კოშმარებს და შფოთვითი აშლილობებით იტანჯებიან. ავსტრალიაში ჩატარებული კვლევის შედეგები ნიდერლანდებში, კანადასა და ესპანეთში ჩატარებული კვლევებითაც დადასტურდა.

არაჯანსაღი საკვები სასარგებლო ნივთიერებებს თითქმის არ შეიცავს, რის გამოც ორგანიზმი იფიტება. საფრანგეთში, ბორდოს უნივესიტეტში მეცნიერები არაჯანსაღ კვებაზე მყოფ ვირთხებს აკვირდებოდნენ. ვირთხებს, რომლებსაც ორგანიზმში ჯანსაღი ცხიმების, კერძოდ კი ომეგა 3-ის დეფიციტი ჰქონდათ, შფოთვითი აშლილობა და შიშები აწუხებდათ. მათ სინათლის დანახვა აკრთობდათ და თავს გამუდმებით სიბნელეს აფარებდნენ. ომეგა 3 -ის დეფიციტის გამო ტვინი ნორმალურად ფუნქციონირებას ვეღარ ახერხებდა. საქმე იმაშია, რომ ომეგა 3 -ს ორგანიზმი თავად ვერ გამოიმუშავებს. ის საკვების სახით უნდა მივიღოთ. ცხიმიანი თევზი, ჯანსაღი ხორცი, მარცვლეული, მცენარეული ცხიმები და თხილი ომეგა 3-ის საუკეთესო საბადოებია. თანამედროვე მსოფლიოში ადამიანების უდიდეს ნაწილს ომეგა 3-ის დეფიციტის პრობლემა აქვს. ომეგა 3- ის საჭირო რაოდენობით მიღება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ორსულებისთვის, რათა ნაყოფის სრულფასოვან განვითარებას ხელი არ შეეშალოს. ომეგა 3 რეგულარულად უნდა მიიღონ მოზარდებმა და ასაკოვანმა ადამიანებმაც.

ტვინის სრულფასოვანი ფუნქციონირებისთვის მნიშვნელოვანია, რომ ორგანიზმს ჯანსაღი ნივთიერებებისა და მინერალების დეფიციტის პრობლემა არ შეექმნას. რა ემართება ნეირონებს, როდესაც სწორად არ ვიკვებებით და ყოველთვის ერთსა და იმავე პროდუქტებს მივირთმევთ? საფრანგეთში მეცნიერებმა ზაზუნებზე სპეციალური კვლევა ჩაატარეს. ისინი ზაზუნებს მხოლოდ სიმინდს აჭმევდნენ, სხვა საკვები პროდუქტები მათი რაციონიდან სრულად გამორიცხეს. ერთგვაროვანი პროდუქტებით კვებამ ზაზუნების ნერვულ სისტემაზე ნეგატიურად იმოქმედა. ისინი აგრესიულები იყვნენ და ხმაურისადმი ჰიპერმგრძნობელობას ავლენდნენ. მდედრი ზაზუნების 80 % ახალშობილ ზაზუნას დაბადების პირველივე დღეს კლავდა. ზაზუნების არანორმალური ქცევა არასწორმა კვებამ და ვიტამინ B3-ის დეფიციტმა გამოიწვია. მას შემდეგ, რაც ზაზუნების რაციონში სიმინდის გარდა ვიტამინ B3-იც ჩართეს, მათი ფსიქიკური მდგომარეობა გამოსწორდა. ზაზუნები არანორმალურ ქცევას აღარ ავლენდნენ. ისინი ახალშობილებზე ზრუნავდნენ და მათ მიმართ სითბოს გამოხატავდნენ.

მეცნიერების მტკიცებით, საკვები რაციონის ვიტამინებით, ცხიმოვანი მჟავებით და მინერალებით გამდიდრება ადამიანებში აგრესიული ქცევის შემცირებას შეუწყობს ხელს. ნიდერლანდებში მკვლევარებმა რვა ციხეში აწარმოეს კვლევა, რომელშიც პატიმრები მონაწილეობდნენ. სამი თვის განმავლობაში პატიმრებს ვიტამინებს, მინერალებსა და ცხიმოვან მჟავებს აძლევდნენ, შემდეგ კი მათ ქცევას აკვირდებოდნენ. იმ პატიმრებში, რომლებიც ჯანსაღად იკვებებოდნენ, დაპირისპირებისა და ინციდენტების რიცხვმა 1/3 - ით მოიკლო.

საკვები არამხოლოდ ჩვენს განწყობასა და იმპულსებზე ზემოქმედებს, ის ჩვენ მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებზეც უდიდეს ზეგავლენას ახდენს. გერმანიაში ჩატარებული უახლესი კვლევებით დასტურდება, რომ საკვები ჩვენს ფიქრებზე ზემოქმედებს. ლაბორატორიაში 24 ცდისპირს ორი სხვადასხვა სახის საუზმე შესთავაზეს. საუზმობის შემდეგ ერთი და იმავე ადამიანი ერთსა და იმავე საკითხზე სრულიად სხვადასხვა გადაწყვეტილებას იღებდა, აზრს კი იმის მიხედვით იცვლიდა, თუ რას მიირთმევდა საუზმედ. ერთ შემთხვევაში ექსპერიმენტის მონაწილეები ცილით მდიდარ საკვებს იღებდნენ, მეორედ კი ნახშირწყლოვან პროდუქტებს. აღმოჩნდა, რომ ცილებით მდიდარი საკვების მირთმევის შემდეგ ადამიანები უფრო გონივრულ გადაწყვეტილებებს იღებენ, ვიდრე შაქრით მდიდარი პროდუქტების მირთმევის შემდეგ. მკვლევარებმა ცდისპირების სისხლის ანალიზი აიღეს. ისინი მათ სისხლში ჰორმონებისა და ამინომჟავების დონეს ამოწმებდნენ. ისინი განსაკუთრებით ინტერესდებოდნენ კორტიზოლის, ინსულინისა და ადრენალინის დონით. მკვლევარებს ასევე აინტერესებდათ, რამდენად ცვლიდა საკვების მიღება სისხლში ამინომჟავების შემცველობას. როგორც აღმოჩნდა, განსხვავებული საკვები ტვინის ფუნქციებსა და ნეირონებს შორის კავშირზე განსხვავებულად ზემოქმედებს. გერმანიაში კვლევები კვლავ გრძელდება და მეცნიერები საბოლოო დასკვნის მოლოდინში არიან.

შაქრითა და არაჯანსაღი ცხიმებით გაჯერებული პროდუქტები ჩვენს განწყობაზე ძლიერად ზემოქმედებს. ავტრალიაში, სიდნეის უნივერსიტეტში მეცნიერებმა ვირთხებზე ექსპერიმენტი ჩაატარეს. ისინი ვირთხებს იაფფასიანი პროდუქტებით კვებავენ, რომლებიც ნებისმიერ სუპერმარკეტში იყიდება, მაგ. ჩიფსები, ნამცხვრები, ორცხობილები და ა.შ. არაჯანსაღი კვება ვირთხების კვებით ჩვევებს მნიშვნელოვნად ცვლიდა. ისინი ორმაგად მეტს მიირთმევდნენ, ვიდრე ჩვეულებრივ და დანაყრებულები არასდროს იყვნენ. როგორც აღმოჩნდა, არაჯანსაღმა საკვებმა ვირთხების მეხსიერების უნარიც დააქვეითა. მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ მაღალცხიმიანი და შაქრის მაღალი შემცველობის მქონე პროდუქტების რეგულარულად მიღება ვირთხების ჰიპოკამპუსსაც აზიანებდა. ჰიპოკამსუპის დაზიანება სწავლისა და დამახსოვრების უნარს მნიშვნელოვნად ასუსტებს. კვლევებით დგინდება, რომ ოთხი დღის მანძილზე არაჯასაღი პროდუქტებით კვება ტვინის კოგნიტურ ფუნქციებს აქვეითებს.

მკვლევარები ასკვნიან, რომ მაღალცხიმიანი და შაქრის მაღალი შემცველობის მქონე პროდუქტებით კვება ანთებითი პროცესების განვითარებას უწყობს ხელს. როგორც აღმოჩნდა, ანთებითი მოლეკულები ტვინამდე აღწევს და ნეირონების ურთიერთკავშირსაც არღვევს. ითვლებოდა, რომ ნეირონები ანთებითი მოლეკულებისგან დაცულები იყვნენ, რადგან ისინი დამცავი ბარიერით არიან შემოსაზღვრული, თუმცა არაჯასაღი კვება აღნიშნულ ბარიერსაც აზიანებს და ტვინის ფუნქციების დაქვეითებას იწვევს. მეცნიერები ადამიანებს უკვე წლებია აფრთხილებენ, რომ მაღალცხიმიანი და შაქრის მაღალი შემცველობის მქონე არაჯანსაღი პროდუქტები არ უნდა მიირთვან, თუ სურთ, რომ სიმსივნის, დიაბეტის, ჭარბწონიანობისა და ჯანმრთელობის სხვა პრობლემები თავიდან აიცილონ. მიუხედავად ამისა, ადამიანები კვლავ აქტიურად მიირთმევენ სწრაფი კვების ნაწარმს და სხვა არაჯანსაღ საკვებს.

შაქრის შემცველ პროდუქტებზე გაზრდილი მოთხოვნილება მეცნიერების კვლევის საგანია. ითვლება, რომ შაქარი ძლიერ დამოკიდებულებას იწვევს. კვლევებით დგინდება, რომ შაქარი ისეთივე ძლიერ დამოკიდებულას იწვევს, როგორსაც ნარკოტიკი. ერთ-ერთი ექსპერიმენტის დროს ვირთხებს რეგულარულად აძლევდნენ შაქარსა და კოკაინს. რამდენიმე კვირის შემდეგ ვირთხები არჩევანის წინაშე დააყენეს. მათ შაქრის შემცველი პროდუქტი ან კოკაინი უნდა აერჩიათ. როგორც აღმოჩნდა, ვირთხებმა უპირატესობა შაქარს მიანიჭეს. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ შაქარი ნარკოტიკებთან შედარებით უფრო ძლიერ დამოკიდებულას იწვევს. ის ამ მხრივ კოკაინისა და ჰეროინის გავლენასაც აჭარბებს.

კვლევებით ასევე დგინდება, რომ რაც უფრო ხშირად მიირთმევს ადამიანი შაქრის შემცველ პროდუქტებს, მით უფრო ნაკლებად იღებს ის სიამოვნებას მათი მირთმევის დროს. ამასთან, მით უფრო იზრდება ტკბილი პროდუქტების მიღების მოთხოვნილება. ხოლო ის ადამიანები, რომლებიც ტკბილეულს იშვიათად მიირთმევენ, კვების დროს გაცილებით მეტ სიამოვნებას იღებენ, ამასთან, მათ შაქრის შემცველი პროდუქტების დანახვისას მადის კონტროლი საერთოდ არ უძნელდებათ.

მეცნიერების მტკიცებით, ტვინის ნორმალური ფუნქციონირებისა და ორგანიზმის ჯანმრთელობისთვის მნიშვნელოვანია, რომ კვების რაციონი მაქსიმალურად გავამრავალფეროვნოთ. ის პროდუქტები, რომლებსაც მივირთმევთ კუჭ-ნაწლავის მიკრობიოტის ჩამოყალიბებაში უდიდეს როლს ასრულებს. მიკრობიოტა თავის მხრივ ტვინის ფუნქციებზე ზემოქმედებს. საკვების სწორად შერჩევით ჩვენ მენტალური ჯანმრთელობის შენარჩუნება შეგვიძლია. უკანასკნელი წლების მანძილზე მეცნიერები რეკომენდაციას უწევენ ხმელთაშუა ზღვის დიეტას, რომელიც მცენარეული საკვებით ძალიან მდიდარია. აღნიშნული დიეტის მიმდევრები დიდი რაოდენობით ბოსტნეულს, ხილსა და პარკოსნებს მიირთმევენ. დიეტურ რაციონში გვხვდება თევზი, თხილი, ნიგოზი და ზეითუნის ზეთი. მრავალფეროვანი პროდუქტებით კვება ნაწლავის მიკრობიოტას მრავალფეროვნებას უნარჩუნებს. ხმელთაშუა ზღვის დიეტა ადამიანებს დეპრესიისა და სტრესის დამარცხებაშიც ეხმარება, რაც უკვე კვლევებითაც არის დადასტურებული.

საკვები ტვინის ჯანმრთელობის შენარჩუნებაში უდიდეს როლს ასრულებს. წითელი ხილი და კენკრა დიდი რაოდენობით პოლიფენოლს შეიცავს, რომელიც, თავის მხრივ, ნეირონების გაახალგაზრდავებას უწყობს ხელს. ტვინის განვითარებისთვის იდეალური რაციონის შერჩევა ჯერ ვერავინ შეძლო, თუმცა ბალანსირებული, მრავალფეროვანი დიეტა საუკეთესო არჩევანია. შაქრისა და არაჯანსაღი ცხიმის დაბალი შემცველობის მქონე პროდუქტები, ხილი და ბოსტნეული ორგანიზმის გაჯანსაღებას უწყობს ხელს. მეცნიერები ადამიანებს რაციონის სწორად შედგენისკენ მოუწოდებენ და ურჩევენ შაქრის შემცველ ან მაღალცხიმიან, არაჯანსაღ პროდუქტებზე საბოლოოდ თქვან უარი.

​წყარო

თარგმნა ია ნაროუშვილმა