Baby Bag

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

- როდესაც ბავშვი გამუდმებით უხეშობს, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

ზოგადად ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. როდესაც პრობლემურ ქცევასთან გვაქვს საქმე, ამ შემთხვევაში, ბავშვის გამუდმებულ უხეშობასთან და ხშირად მეორდება შემანარჩუნებელი შედეგი, ანუ განმტკიცება, გამორიცხულია ამ ქცევას არ ჰქონდეს წინაპირობა. ქცევათმეცნიერება (ბიჰევიორიზმი) ყველაზე ეფექტურად გვეხმარება ქცევის მართვაში, ხოლო ქცევის მომავალში გამოვლენას და დასწავლას განაპირობებს შედეგები, რომლებიც მოსდევს მას. ანუ შედეგი, რომელიც იწვევს ქცევის გამოვლენის ზრდას. თუკი ბავშვი უხეშობით, ფიზიკური აგრესიით, ყვირილით არასასურველი ქცევით აღწევს სასურველს მაგალითად:

  1. სასიამოვნო სტიმულის მიღება - მაღაზიაში უნდოდა კანფეტი, არ ყიდულობდნენ, მან იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: მიიღო სასურველი და უყიდეს;
  2. არასასიამოვნოს თავიდან არიდება - არ უნდა დაყრილი სათამაშოების ალაგება. იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: დავალება არ შეასრულა, ოღონდ დამშვიდებულიყო და ამ დავალების შესრულება აღარ მოსთხოვეს.

შესაძლოა და ხშირია ეს იყოს ყურადღების მიღებისთვის გამოვლენილი ქცევა ან სხვისი ყურადღების თავიდან აცილებისთვის. იმისათვის, რომ გავიგოთ ქცევის ფუნქცია და შედეგის მასზე ზემოქმედება, სპეციალისტები პრობლემური ქცევის დროს ვაგროვებთ და მშობელსაც ვთხოვთ ABC (Antecedent-Behavior-Consequence - წინაპირობა, ქცევა, შედეგი) მონაცემების შეგროვებას და შემდგომ ამ მონცემების ნიადაგზე გარკვეული სტრატეგიების დასახვას.

ქცევას თუ არ ექნება ის შედეგი, რისთვისაც ხორციელდება, ადრე თუ გვიან ჩაქრება და საბოლოოდ გაქრება. შესაძლოა, გარკვეული პერიოდი ქცევისაფეთქება გამოიწვიოს, მაგრამ საბოლოოდ, მაინც გაქრება. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალიზმი, რომელიც ასევე გააჩნია ქცევას. ძველი და ჩვევაში გადასული ქცევის გაქრობა რთულია, ახლის გაცილებით მარტივი. შესაბამისად, მშობელი უნდა ეცადოს გაარკვიოს რა არის წინაპირობა აღნიშნული ქცევების და რა მოყვება, რა ინარჩუნებს მათ. თუკი თავად ვერ ახერხებს და უჭირს გამკლავება, მაშინ უნდა მიმართოს სპეციალისტს. მოდით, კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ რა შეიძლება იყოს აღნიშნული ქცევის განხორციელების მიზეზები: 

1. სასურველის მიღება;

2. იმპულსურობა;

3. ყურადღების მიპყრობა;

4. არახელსაყრელი გარემო;

5. იმიტირება (მიბაძვა) ოჯახის წევრის, მულტფილმის გმირის და ა.შ.;

6. თავდაცვა;

7. უნარების ნაკლებობა ( არ იცის როგორ მოითხოვოს რაიმე ან ლექსიკური მარაგი არ აქვს);

8. სტრესი (ოჯახის სირთულეები);

9. ემოციური ფონი (იმედგაცრუება, ყურადღების ნაკლებობა);

10. ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რუტინის დარღვევა, უძილობა, შიმშილი.

- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება?

- იმ მომენტში არ ამახვილებთ ყურადღებას, არ ეჩხუბებით, არ ავლენთ საპასუხო აგრესიას, არ იცინით, არ ახალისებთ. როდესაც ქცევის გამოვლენა დასრულდება, ვასწავლით გამოხატვის სწორ ფორმას (სასურველის მოთხოვნის, არასასურველის თავიდან არიდების და ა.შ). ეს იმ შემთხვევაში თუკი ბავშვს მიმართული მეტყველება ესმის და თუ არა, მაშინ სხვა სტრატეგიების გამოყენება შეგვიძლია, მაგალითად, ალტერნატიული კომუნიკაცია, ჟესტით მოთხოვნა და ა.შ

- რამდენად ეფექტურია, რომ ასეთ დავაიგნოროთ?

რაც შეეხება იგნორს, აღნიშნული სტრატეგია ქცევის გამოყენებით ანალიზში ნამდვილად არსებობს და ჰქვია დაგეგმილი იგნორი, თუმცა, ეს ძალიან დიდი სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ და მხოლოდ გარკვეულ სიტუაციებში, ისიც სპეციალისტთან შეთანხმებით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ვაიგნორებთ ინდივიდის ქცევას და არა თავად ინდივიდს.

როცა ბავშვი ხდება აგრესიული, ვიწყებთ ძიებას, გვიჩნდება კითხვას რატომ? მშობელმა ყველა გარემოში უნდა გააანალიზოს აღნიშნული ქცევა და თუ ვერ იგებს მიზეზს, მიმართოს სპეცილისტს. მნიშვნელოვანია ერთი აღზრდის სტილი ოჯახში, არასწორია, როდესაც ოჯახის ერთი ან რამოდენიმე წევრი რაღაცას უკრძალავს და სხვები ნებას რთავენ.

- მშობლის მხრიდან, რა სახის კომუნიკაციამ შეიძლება გაამწვავოს მდგომარეობა?

მშობლის მხრიდან აგრესიაზე აგრესიით პასუხმა ერთმნიშვნელოვნად შესაძლოა გაამწვავოს მდგომარეობა.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

ხილი თუ ხილის წვენი? - რომელია უმჯობესი?

ხილი თუ ხილის წვენი? - რომელია უმჯობესი?

ნუტრიოციოლოგმა მარი მალაზონიამ მთლიანი ხილისა და ხილის წვენის სასარგებლო თვისებების შესახებ ისაუბრა. 

,,ძალიან მნიშვნელოვანი რეკომენდაციები მინდა გაგიზიაროთ, რომელიც არაერთი ორგანიზაციის მიერ არის შეჯერებული და ბავშვთა კვებისათვის განიხილება როგორც ერთ-ერთი მთავარი ღერძი. ბავშვთა ჯანმრთელობისათვის მნიშვნელოვანია ყველა ჯგუფის პროდუქტის მოხმარება, მათ შორის უპირველესად ბოსტნეულისა და ხილის.''

ნუტრიციოლოგმა განსაკუთრებით გამოყო ხილი. მან აღნიშნა, რომ საზოგადოების დამოკიდებულება განსხვავებულია მთლიანი ხილის და ხილის წვენის მიმართ:

,,რომელია უმჯობესი ბავშვისთვის მთლიანი ხილი მივაწოდოთ თუ მივცეთ ხილის წვენი. რა უპირატესობა აქვს ხილის წვენს? ხილის წვენი არის თითქოს ბევრად უფრო კომპაქტური, ადვილად მოსახმარი, იმიტომ რომ არ მოითხოვს ღეჭვას, ჩაკბეჩვას, გადამუშავებას. გარდა ამისა, ის არის ნარჩენებისგან გასუფთავებული, მოსახერხებელი ერთბაშად მისაღებად, ასევე კალორიულ შევსებას გვაძლევს ძალიან სწრაფად. ბავშვებისთვის ადვილად მისაღებია, რადგან მათ უყვართ წვენების მიღება, განსაკუთრებით თუ ტკბილია კიდევ უფრო მოსწონთ. ჩვენ აქ ვსაუბრობთ წვენზე და არა ხილის სასმელზე, რომელიც მარკეტინგულად შეფუთუფლია, უფრო ლამაზია, 100%-ით ნატურალური წვენი შეიძლება არ გამოიყურებოდეს ისე ეფექტურად, როგორც გასაყიდად გამზადებული ხილის სასმელი.''

მარი მალაზონია აღნიშნავს, ხილის წვენს თუ მთლიან ხილს შევადარებთ, ბევრად პროცესირებულია. ეს ერთი და მეორე, ძალიან მნიშვნელოვანია მცენარეული ბოჭკო, რომელიც აუცილებლად იქნება დაკარგული ხილის წვენში (დამუშავების პროცესში იკარგება). მესამე ფაქტორი - წვენი შეგვიძლია, ერბაშად დავლიოთ, მთლიანი ხილის მირთმევის შემთხვევაში კი გვჭირდება რამდენიმე ორგანოს ჩართვა, იმისათვის, რომ პროდუქტი აღვიქვათ, ჩავკბიჩოთ, დავღეჭოთ, დავაქუცმაცოთ და შემდეგ მივცეთ გზა მონელებისათვის, ამას აქვს ძალიან დიდი მნიშვნელობა თავად ორგანიზმისათვის და  ბავშვის ჯანმრთელობისთვის. 

რატომ?

,,იმიტომ რომ დადგინდა, მაგალითად, 4 წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის აუცილებელია დაახლოებით 1 ჭიქამდე ნატურალური ხილი იყოს გადანაწილებული დღის განმავლობაში. 4 -17 წლის ზემოთ ბავშვებისთვის საშუალოდ ორი ჭიქაა საჭირო (მეტ-ნაკლებობით, სხვადასხვა ფაქტორების გათვალისწინებით). ასევე გასათვალისწინებელია როგორ შეესაბამება მთლიანი ხილისა და წვენის ულუფა. მთლიანი ხილის ულუფა წვენს შეესაბამება შემდეგნაირად - 1 ულუფა ხილი არის დაახლოებით 170 გრ. წვენი, ანუ 178 მლ. მოცულობით (ჭიქაზე ოდნავ ნაკლები). ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი ბავშვის ჯანმრთელობისთვის, იმიტომ რომ როდესაც ვსაუბრობთ პირის ღრუს ჯანმრთელობაზე, გასათვალისწინებელია ზოგიერთი წვენის მოხმარების სიფრთხილე. მაგალითად, ციტრუსის მოხმარების შემთხვევაში, ერთი მხრივ ძალიან სასარგებლოა, მეორე მხრივ კი ახასიათებს კბილებში მიკრობზარების შემთხვევაში, მათი შემდგომი დაზიანება, რაც მშობელმა აუცილებლად უნდა გაითვალსიწინოს და წვენის მოხმარების შემდეგ პირის ღრუს ჰიგიენა გამოიყენოს'' - აღნიშნულის შესახებ ნუტრიციოლოგმა მარი მალაზონიამ საქართველოს პირველი არხის გადაცემაში „პირადი ექიმი - მარი მალაზონია“ ისაუბრა. 

წაიკითხეთ სრულად