Baby Bag

რა არის სენსორული შიმშილი და როგორ გამოიხატება ის ბავშვებში? - თემაზე MomsEdu.ge-ს ფსიქოლოგი მაია მაჭავარიანი ესაუბრა

რა არის სენსორული შიმშილი და როგორ გამოიხატება ის ბავშვებში? - თემაზე MomsEdu.ge-ს ფსიქოლოგი მაია მაჭავარიანი ესაუბრა

რა არის სენსორული შიმშილი და როგორ გამოიხატება ის ბავშვებში? - ამ თემაზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ფსიქოლოგი მაია მაჭავარიანი.

- რა არის სენსორული შიმშილი?

- ინფორმაცია არის თავის ტვინის ერთგვარი ,,საკვები“. ნებისმიერი სახის ინფორმაციას გარემოდან თავის ტვინი იღებს შეგრძნებების სახით, შემდეგ ხდება ამ ინფორმაციის გარდაქმნა, შეჯერება, ანალიზი ან სინთეზი, იმის მიხედვით, თუ რა გარემოშია ადამიანი და რა საპასუხო რეაქცია უნდა განახორცილოს. სენსორულ შიმშილს, როგორ წესი, უწოდებენ სხვადასხვა მოდალობის (მხედველობით, სმენითი, ტაქტილური ანუ შეხების, ყნოსვის, გემოს და ვესტიბულურის) შეგრძნებების აქტიურ ძიებას, ბავშვის ან მოზარდის მიერ. ასეთი ბავშვები ხშირად ძალიან მოძრავი და სარისკო მოქმედებებისკენ მიდრეკილნი არიან, მაგალითად, შეიძლება ხტებოდნენ სიმაღლიდან, უყვართ ისეთი ტიპის თამაშები და აქტივობები, რომლებიც ნერვული სისტემის აგზნებას და სტიმულირებას მოახდენს. სენსორული სტიმულების ძიება მიუთითებს იმაზე, რომ ბავშვის სენსორული ინტეგრაციის პროცესები სუსტად არის განვითარებული ან რთულ შემთხვევებში, შესაძლოა, სენსორული ინტეგრაციის დარღვევაზეც იყოს საუბარი. სენსორული ინტეგრაცია, თავის მხრივ, გულისხმობს სხვადასხვა სახის შეგრძნებებით მიღებული ინფორმაციის შეჯერებას თავის ტვინში. ეს პროცესი გენეტიკურად არის განპირობებული და ოპტიმალური გარემოს პირობებში შეუფერხებლად ვითარდება. თუმცა, ზოგჯერ სხვადასხვა მიზეზის გამო, ნერვული სისტემის განვითარება არ მიმდინარეობს ჩვეული ტემპით და ტრაექტორიით, ასეთ შემთხვევაში, შესაძლოა, ადგილი ჰქონდეს სენსსორული ინფორმაციის (ანუ შეგრძნებებით მიმღებული ინფორმაციის) ინტეგრირების პრობლემებს.

- როგორ გამოიხატება ის ბავშვებში?

- სენსორული ძიება ვლინდება ისეთ ქცევებში, როგორიცაა საგნების, საკვების დაყნოსვა, მათ შორის, მძაფრი სუნების ,,სიყვარული“, საგნების და ზედაპირების მოსინჯვა ხელით, შეხება. ზოგჯერ ასეთ ბავშვებს შეიძლება ჰქონდეთ გარკვეული ფაქტურის განსაკუთრებული მოთხოვნა, მაგალითად, უყვართ გარკვეული ფაქტურის სამოსი ან რბილი სათამაშო, რომლსაც ხელიდან არ უშვებენ. ე.წ. ტყლარწებისა და ხაოიანი ან მჩხვლეტავი სათამაშოების ხელით შეხების მოთხოვნილება - სენსორული ძიების ქცევაა. ზოგიერთ შემთხვევაში სენსორული ძიება გამოიხატება მოუსვენრობაში, თუ ბავშვს აქვს პროპრიოცეპტული სტიმულაციის მოთხოვნილება, გაუჩერებლად მოძრაობს, რაც გამოიხატება სირბილში, ხტომაში, ჭიდაობაში, ასეთ ბავშვებს მოსწონთ ძლიერი ჩახუტება და ხეზე აძრომა, ობიექტებზე, დაჯახება, საგნების სროლა (ერთი შეხდევით შესაძლოა, ჰიპერაქტივობას ჰგავდეს, ეს ორი მდგომარეობახშირად ერთადაც გვხდება და ერთი მეორეს არ გამორიცხავს!). როგორც წესი, ასეთი ბავშვები მოქნილები არიან და კარგად აქვთ განვითარებული კოორდინაცია, თუმცა, ზოგჯერ, არაგანზრახ შეიძლება ატკინონ სხვა ადამიანებს ან დააზინონ ნივთები, ან თავადაც დაზიანდნენ, რადგან ასეთი ბავშვები ტკივილის მიმართაც ნაკლებად არიან სენსიტიურები. სენსორული ძიება შეიძლება გამოხატული იყოს ნებისმიერ მოდალობაში, სმენითშიც (ასეთი ბავშვები ხმაურს იწვევენ, ან თავად გამოსცემენ ხმებს, პერნმანენტულად), მხედველობითში (უყვართ ბზრიალა საგნების ყურება, ციმციმა ნათურები და ა.შ), ვესტიბულურში (უყვართ ბატუტები, რბილ ზედაპირზე სიარული, ხტომა). სენსორული ძიება შესაძლოა იყოს შემაწუხებელი და ხელისშემშლელი, როგორც თავად ბავშვის, ისე მისი გარშემომყოფი ადამიანებისთვის. ვინაიდან სენსორული ინფორმაციის მიღება საბაზო მოთხოვნილებაა, ეს დიდ წილად ხელისშემლელი შეიძლება იყოს ბავშვის აკადემიური და სოციალური განვითარების მხრივ. ასეთ ბავშვებს უჭირთ ყურადღების კონცენტრაცია აკადემიურ აქტივობებზე, შესაძლოა გაუჭირდეთ წესების მიყოლა, სხვა ბავშვებთან ერთობლივი თამაში, ჰქონდეთ უცნაური ან ძალიან საკისკო ქცევა,

- ,,სენსორული თამაშების“ შესახებ რომ ვისაუბროთ.

- სენსორული შიმშილის ან ძიების შემთხვევაში, ბავშვებს ენიშნებათ ე.წ. ,,სენსორული დიეტა“, რაც გულისხმობს, ინდივიდუალური სენსორული პროფილის გათვალისწინებით, ისეთი ტიპის და ინსტენსივობის სენსორული სტიმულების მიწოდებას, რაც დაუკმაყოფილებს ბავშვს მის სენსორულ შიმშილს და მისცემს საშუალებას სრულფასოვნად ჩაერთოს სხვა აქტივობებშიც, როგორიცაა სწავლა, სოციალური ინტერაქცია, თვითმომსახურების უნარ-ჩვევების ათვისება და სხვა.

რაც შეეხება თამაშებს, აქ შეგძვილია გამოვიყენოთ ყველა ის თამაში, რაც მოახდენს შესაბამისი მოდალობის შეგრძნებების სტიმულილებას, მაგალითად, ლაბირინთებსა და მილებში გაძრომა, საწოლზე ხტუნვა, მძიმე საგნების გადაადგილება მიწოლით, ჭიდაობა, ბაწრის გადაწევა, ყირამალა, ე.წ ანტისტრესი სათამაშოები და ტყლარწები. სასკოლო და სახლის პირობებში, თითების საღებავებით ხატვა, პლასტელინით ან თიხით ძერწვა, ცომით თამაში, ღამე ფარნით თამაში ბნელ ოთახში, ჩრდილების თეატრი. სპორტული აქტივობებიდან ცურვა, ტანვარჯიში, აკრობატიკა. გემოს და სხვა ორალური შეგრძნებების სტიმულირების მიზნით, საღეჭი რეზინი ან დასაღეჭი ჟელიბონები სხვადასხვა გემოებით.

- რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ შეიძლება დაეხმარონ ბავშვებს?

- პირველი რაც უნდა გაკეთდეს, არის სპეციალისტის კონსულტაცია. ამ შემთხვევაში მივმართავთ ოკუპაციურ თერაპევტს, რომელიც დაგიდგენთ სენსორულ პროფილს და შეგირჩევთ სენსორულ დიეტას. ვინაიდან, სენსორული გადამუშავების დეფიციტი ძირითადად გვხდება ნეიროგანვითარების სხვადასხვა მდგომარეობებთან ერთად, როგორიცაა ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომი, აუტიზმის სპექტრის აშლილობა, შფოთვითი აშლილობები, კოორდინაციის განვითარების დარღვევა ან განვითარების შეფერხება, ძალიან მნიშვნელოვანია განვითარების სრული შეფასება და ამ სიმპტომების ნეიროგანვითარების ჭრილში განხილვა, ნეიროფსიქოლოგთან ან შესაბამისი სპეციალიზაციის სხვა ფსიქოლოგთან ერთად. შეფასების შემდეგ მნიშვნელოვანია მიღებული შედეგების განხილვა სკოლის ან ბაღის ფსიქოლოგთან ერთად, რომ დავეხმაროთ ბავშვს აკადემიურ გარემოში აღნიშნული მდგომარეობის ეფექტურ მართვაში. ზოგიერთ შემთხვევაში, გარდა ფსიქოლოგიური და ოკუპაციური დახმარებისა, არის ასევე ფიზიკური თერაპევტის ჩათულობის აუცილებლობაც. სპეციალისტებთან შეფასებისა და საკონსულტაციო შეხვდერების შედეგად მშობელი მიიღებს ინფორმაციას, თუ რა შეიძლება გაკეთდეს სახლის პირობებში ან რა სახის განმავითარებელი აქტივობები იქნება სასარგებლო არსებული მდგომარეობისა და სენსორული პროფილის გათვალისწინებით.

მარიამ ჩოქური

რა ნიშნებით ამოვიცნოთ ჰიპერაქტიურობა და ყურადღების დეფიციტი ბავშვებში? - ფსიქიატრი ტატა ბა...
​ფსიქიატრმა ტატა ბაზღაძემ ბავშვებში ჰიპერაქტიურობისა და ყურადღების დეფიციტის ძირითადი ნიშნების შესახებ ისაუბრა:„ჰიპერაქტიურობისა და ყურადღების დეფიციტის ძირითადი ნიშნები ორ ძირითად ჯგუფად იყოფა. ყურად...
​სამი ნიშანი 18 თვემდე ბავშვებში აუტიზმის ამოსაცნობად
ბავშვთა ნევროლოგი, პროფესორი ნანა ტატიშვილი 18 თვემდე ბავშვებში აუტიზმის ამოსაცნობ სამ ნიშანს ასახელებს. მისი თქმით, ყველაზე მნიშვნელოვანი სამი ნიშანი არსებობს, რომელზეც ყურადღება ...

შეიძლება დაინტერესდეთ

„როდესაც გაიაზრებ, თვითონვე ხვდები, რომ ძალიან ბევრ შეცდომას უშვებ ურთიერთობაში," - ზურა მხეიძე

​ფსიქოლოგი ზურა მხეიძე იმ შეცდომებზე საუბრობს, რომლებსაც ადამიანები ერთმანეთთან ურთიერთობაში ხშირად უშვებენ:

„დედმამიშვილებს შორის ხშირია ქონებრივი დავა. ხშირად ამბობენ: „მე მეტი მეკუთვნოდა, იმან მეტი მიიღო, იმან ორი ხალიჩით მეტი წაიღო, იმას ჭურჭელი გაატანეს.“ უსამართლობის განცდებია. იმას მეტი შეხვდა, მე ნაკლები. ასეთი განცდები ბევრს აქვს, უბრალოდ რამდენად ქმნის ადამიანი ამისგან პრობლემას, ეს არის განსხვავება. შეიძლება მე მქონდეს ეს განცდა, მაგრამ ხმა არ ამოვიღო, ან მქონდეს განცდა და ჩაქუჩი ვურტყა ჩემს ძმას. განსაკუთრებით ეს მძაფრდება გათხოვების შემდეგ. ​ოჯახი რომ იყოფა, ფიქრობენ, რომ არასწორი განაწილება მოხდა. ცოლების ბრალი არის ხოლმე ეს ხანდახან. ცოლი გეუბნება: „შენს ძმას ისინი გადაყოლილები არიან, ჩვენ რა? ჩვენ მოგვაქციეს ყურადღება? ბავშვს ერთი სათამაშო მოუტანეს და იმასთან ნახე როგორ არიან.“ ეს ბუნებრივია. უჩვეულოა, თუ ამ ვითარებას დაალაგებ. საინტერესო ის არის, რომ იმაზე ზემოთ დადგე, რაზეც სხვები დგანან. ტვინი იმიტომ მუშაობს, რომ ამ სისულელეებზე არ ავარდე.“

ზურა მხეიძე აღნიშნავს, რომ სპონტანურად მოქმედება ხშირად დიდ შეცდომებს გვაშვებინებს და ურთიერთობებს აზარალებს:

„წარმოვიდგინოთ ასეთი სიტუაცია: მეუღლემ დააგვიანა, მაშინ მობილური არ იყო, ვინერვიულე. დაღამდა, ძალიან ვინერვიულე. ამ დროს ვხედავ, თანამშრომლებთან ყოფილა სადღაც, ძალიან კარგ ხასიათზე. ჩემი პირველი რეაქციაა, რომ ამაზე ძალიან​ ვეჩხუბო. ამ დროს როგორ მუშაობს თავი? მე ვეუბნები ჩემს თავს: „შენ ახლა ხარ ცუდ ხასიათზე, ის კარგ ხასიათზეა. მე თუ ვეჩხუბები, სახლში ორივე ვიქნებით ცუდ ხასიათზე.“ იქვე ვცვლი გადაწყვეტილებას და ვამბობ, რომ ერთი ოჯახის წევრი მაინც უნდა დავტოვო კარგ ხასიათზე. ამიტომ ვირჩევ, რომ არაფერი ვუთხრა. ხმა არ ამომიღია და ოთხი დღის მერე სადილზე ვთქვი, რომ ასე არ უნდა ყოფილიყო. გაცილებით მეტი მოგება იყო ურთიერთობაში. სპონტანურად რა უნდა ყოფილიყო? უნდა მეთქვა: „სად დადიხარ, რომ დადიხარ?“ ისიც ჩაგაშხამე, სადაც იყავი, ხომ?“

​ზურა მხეიძე საკუთარი ცხოვრებიდან ერთ-ერთ ეპიზოდს იხსენებს, როდესაც ის ემოციებს აჰყვა და ქცევა არ გააკონტროლა:

„ჩემი დეიდაშვილი დამეკარგა, პატარაა ჩემზე, ვინერვიულე. თურმე ჩემს მეგობრებს გაჰყოლია, მერე ვიღაც მიუცილებია. მე ვეძებდი. რომ დარეკა ზარი და კარი გავუღე, ჩემგან სილა მოხვდა. მერე დავფიქრდი, რას ვაკეთებ. ვინერვიულე, რომ ცუდად არ იყოს. მოვიდა კარგად და გავხადე ცუდად. მე გამიხარდებოდა, რომ ცუდად ყოფილიყო, იმიტომ რომ მართალი აღმოვჩნდებოდი, ხომ? ამიტომ მე ამას ვაანალიზებ ხოლმე, სანამ სპონტანური რეაქცია მექნება. კარგად რომ გააანალიზებ რაღაცებს, მიხვდები, რა იდიოტობას აკეთებდი. შედეგზე ორიენტირებული უნდა იყო.“

„ასეთი ექსპერიმენტი ჩატარდა. ადამიანს ჯგუფში გავუვრცელეთ, რომ ვითომ სიმსივნე ჰქონდა. მთელი ჯგუფის დამოკიდებულება შეიცვალა ამ ადამიანისადმი. ზოგი კანფეტს ჩუქნიდა, ​ყურადღებას იჩენდნენ. ბოლოს ვუთხარით ჯგუფს, რომ ეს იყო ტყუილი. იმის მაგივრად, რომ ეს გახარებოდათ, აგრესია ჰქონდათ. განიცადეს, რომ ტყუილად მოუტანეს კანფეტი. ეს საინტერესო ფენომენია. იმდენად ეგოისტი ვარ, რომ როდესაც კვდები გაგიკეთე ბევრი რამ, მაგრამ რომ აღარ კვდები, ეს არ მომეწონა. როდესაც გაიაზრებ, თვითონვე ხვდები, რომ ძალიან ბევრ შეცდომას უშვებ ურთიერთობაში,“ - აცხადებს ზურა მხეიძე.

წყარო: ​აზროვნების აკადემია

წაიკითხეთ სრულად