Baby Bag

რა არის სენსორული შიმშილი და როგორ გამოიხატება ის ბავშვებში? - თემაზე MomsEdu.ge-ს ფსიქოლოგი მაია მაჭავარიანი ესაუბრა

რა არის სენსორული შიმშილი და როგორ გამოიხატება ის ბავშვებში? - თემაზე MomsEdu.ge-ს ფსიქოლოგი მაია მაჭავარიანი ესაუბრა

რა არის სენსორული შიმშილი და როგორ გამოიხატება ის ბავშვებში? - ამ თემაზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ფსიქოლოგი მაია მაჭავარიანი.

- რა არის სენსორული შიმშილი?

- ინფორმაცია არის თავის ტვინის ერთგვარი ,,საკვები“. ნებისმიერი სახის ინფორმაციას გარემოდან თავის ტვინი იღებს შეგრძნებების სახით, შემდეგ ხდება ამ ინფორმაციის გარდაქმნა, შეჯერება, ანალიზი ან სინთეზი, იმის მიხედვით, თუ რა გარემოშია ადამიანი და რა საპასუხო რეაქცია უნდა განახორცილოს. სენსორულ შიმშილს, როგორ წესი, უწოდებენ სხვადასხვა მოდალობის (მხედველობით, სმენითი, ტაქტილური ანუ შეხების, ყნოსვის, გემოს და ვესტიბულურის) შეგრძნებების აქტიურ ძიებას, ბავშვის ან მოზარდის მიერ. ასეთი ბავშვები ხშირად ძალიან მოძრავი და სარისკო მოქმედებებისკენ მიდრეკილნი არიან, მაგალითად, შეიძლება ხტებოდნენ სიმაღლიდან, უყვართ ისეთი ტიპის თამაშები და აქტივობები, რომლებიც ნერვული სისტემის აგზნებას და სტიმულირებას მოახდენს. სენსორული სტიმულების ძიება მიუთითებს იმაზე, რომ ბავშვის სენსორული ინტეგრაციის პროცესები სუსტად არის განვითარებული ან რთულ შემთხვევებში, შესაძლოა, სენსორული ინტეგრაციის დარღვევაზეც იყოს საუბარი. სენსორული ინტეგრაცია, თავის მხრივ, გულისხმობს სხვადასხვა სახის შეგრძნებებით მიღებული ინფორმაციის შეჯერებას თავის ტვინში. ეს პროცესი გენეტიკურად არის განპირობებული და ოპტიმალური გარემოს პირობებში შეუფერხებლად ვითარდება. თუმცა, ზოგჯერ სხვადასხვა მიზეზის გამო, ნერვული სისტემის განვითარება არ მიმდინარეობს ჩვეული ტემპით და ტრაექტორიით, ასეთ შემთხვევაში, შესაძლოა, ადგილი ჰქონდეს სენსსორული ინფორმაციის (ანუ შეგრძნებებით მიმღებული ინფორმაციის) ინტეგრირების პრობლემებს.

- როგორ გამოიხატება ის ბავშვებში?

- სენსორული ძიება ვლინდება ისეთ ქცევებში, როგორიცაა საგნების, საკვების დაყნოსვა, მათ შორის, მძაფრი სუნების ,,სიყვარული“, საგნების და ზედაპირების მოსინჯვა ხელით, შეხება. ზოგჯერ ასეთ ბავშვებს შეიძლება ჰქონდეთ გარკვეული ფაქტურის განსაკუთრებული მოთხოვნა, მაგალითად, უყვართ გარკვეული ფაქტურის სამოსი ან რბილი სათამაშო, რომლსაც ხელიდან არ უშვებენ. ე.წ. ტყლარწებისა და ხაოიანი ან მჩხვლეტავი სათამაშოების ხელით შეხების მოთხოვნილება - სენსორული ძიების ქცევაა. ზოგიერთ შემთხვევაში სენსორული ძიება გამოიხატება მოუსვენრობაში, თუ ბავშვს აქვს პროპრიოცეპტული სტიმულაციის მოთხოვნილება, გაუჩერებლად მოძრაობს, რაც გამოიხატება სირბილში, ხტომაში, ჭიდაობაში, ასეთ ბავშვებს მოსწონთ ძლიერი ჩახუტება და ხეზე აძრომა, ობიექტებზე, დაჯახება, საგნების სროლა (ერთი შეხდევით შესაძლოა, ჰიპერაქტივობას ჰგავდეს, ეს ორი მდგომარეობახშირად ერთადაც გვხდება და ერთი მეორეს არ გამორიცხავს!). როგორც წესი, ასეთი ბავშვები მოქნილები არიან და კარგად აქვთ განვითარებული კოორდინაცია, თუმცა, ზოგჯერ, არაგანზრახ შეიძლება ატკინონ სხვა ადამიანებს ან დააზინონ ნივთები, ან თავადაც დაზიანდნენ, რადგან ასეთი ბავშვები ტკივილის მიმართაც ნაკლებად არიან სენსიტიურები. სენსორული ძიება შეიძლება გამოხატული იყოს ნებისმიერ მოდალობაში, სმენითშიც (ასეთი ბავშვები ხმაურს იწვევენ, ან თავად გამოსცემენ ხმებს, პერნმანენტულად), მხედველობითში (უყვართ ბზრიალა საგნების ყურება, ციმციმა ნათურები და ა.შ), ვესტიბულურში (უყვართ ბატუტები, რბილ ზედაპირზე სიარული, ხტომა). სენსორული ძიება შესაძლოა იყოს შემაწუხებელი და ხელისშემშლელი, როგორც თავად ბავშვის, ისე მისი გარშემომყოფი ადამიანებისთვის. ვინაიდან სენსორული ინფორმაციის მიღება საბაზო მოთხოვნილებაა, ეს დიდ წილად ხელისშემლელი შეიძლება იყოს ბავშვის აკადემიური და სოციალური განვითარების მხრივ. ასეთ ბავშვებს უჭირთ ყურადღების კონცენტრაცია აკადემიურ აქტივობებზე, შესაძლოა გაუჭირდეთ წესების მიყოლა, სხვა ბავშვებთან ერთობლივი თამაში, ჰქონდეთ უცნაური ან ძალიან საკისკო ქცევა,

- ,,სენსორული თამაშების“ შესახებ რომ ვისაუბროთ.

- სენსორული შიმშილის ან ძიების შემთხვევაში, ბავშვებს ენიშნებათ ე.წ. ,,სენსორული დიეტა“, რაც გულისხმობს, ინდივიდუალური სენსორული პროფილის გათვალისწინებით, ისეთი ტიპის და ინსტენსივობის სენსორული სტიმულების მიწოდებას, რაც დაუკმაყოფილებს ბავშვს მის სენსორულ შიმშილს და მისცემს საშუალებას სრულფასოვნად ჩაერთოს სხვა აქტივობებშიც, როგორიცაა სწავლა, სოციალური ინტერაქცია, თვითმომსახურების უნარ-ჩვევების ათვისება და სხვა.

რაც შეეხება თამაშებს, აქ შეგძვილია გამოვიყენოთ ყველა ის თამაში, რაც მოახდენს შესაბამისი მოდალობის შეგრძნებების სტიმულილებას, მაგალითად, ლაბირინთებსა და მილებში გაძრომა, საწოლზე ხტუნვა, მძიმე საგნების გადაადგილება მიწოლით, ჭიდაობა, ბაწრის გადაწევა, ყირამალა, ე.წ ანტისტრესი სათამაშოები და ტყლარწები. სასკოლო და სახლის პირობებში, თითების საღებავებით ხატვა, პლასტელინით ან თიხით ძერწვა, ცომით თამაში, ღამე ფარნით თამაში ბნელ ოთახში, ჩრდილების თეატრი. სპორტული აქტივობებიდან ცურვა, ტანვარჯიში, აკრობატიკა. გემოს და სხვა ორალური შეგრძნებების სტიმულირების მიზნით, საღეჭი რეზინი ან დასაღეჭი ჟელიბონები სხვადასხვა გემოებით.

- რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ შეიძლება დაეხმარონ ბავშვებს?

- პირველი რაც უნდა გაკეთდეს, არის სპეციალისტის კონსულტაცია. ამ შემთხვევაში მივმართავთ ოკუპაციურ თერაპევტს, რომელიც დაგიდგენთ სენსორულ პროფილს და შეგირჩევთ სენსორულ დიეტას. ვინაიდან, სენსორული გადამუშავების დეფიციტი ძირითადად გვხდება ნეიროგანვითარების სხვადასხვა მდგომარეობებთან ერთად, როგორიცაა ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომი, აუტიზმის სპექტრის აშლილობა, შფოთვითი აშლილობები, კოორდინაციის განვითარების დარღვევა ან განვითარების შეფერხება, ძალიან მნიშვნელოვანია განვითარების სრული შეფასება და ამ სიმპტომების ნეიროგანვითარების ჭრილში განხილვა, ნეიროფსიქოლოგთან ან შესაბამისი სპეციალიზაციის სხვა ფსიქოლოგთან ერთად. შეფასების შემდეგ მნიშვნელოვანია მიღებული შედეგების განხილვა სკოლის ან ბაღის ფსიქოლოგთან ერთად, რომ დავეხმაროთ ბავშვს აკადემიურ გარემოში აღნიშნული მდგომარეობის ეფექტურ მართვაში. ზოგიერთ შემთხვევაში, გარდა ფსიქოლოგიური და ოკუპაციური დახმარებისა, არის ასევე ფიზიკური თერაპევტის ჩათულობის აუცილებლობაც. სპეციალისტებთან შეფასებისა და საკონსულტაციო შეხვდერების შედეგად მშობელი მიიღებს ინფორმაციას, თუ რა შეიძლება გაკეთდეს სახლის პირობებში ან რა სახის განმავითარებელი აქტივობები იქნება სასარგებლო არსებული მდგომარეობისა და სენსორული პროფილის გათვალისწინებით.

მარიამ ჩოქური

რა ნიშნებით ამოვიცნოთ ჰიპერაქტიურობა და ყურადღების დეფიციტი ბავშვებში? - ფსიქიატრი ტატა ბა...
​ფსიქიატრმა ტატა ბაზღაძემ ბავშვებში ჰიპერაქტიურობისა და ყურადღების დეფიციტის ძირითადი ნიშნების შესახებ ისაუბრა:„ჰიპერაქტიურობისა და ყურადღების დეფიციტის ძირითადი ნიშნები ორ ძირითად ჯგუფად იყოფა. ყურად...
​სამი ნიშანი 18 თვემდე ბავშვებში აუტიზმის ამოსაცნობად
ბავშვთა ნევროლოგი, პროფესორი ნანა ტატიშვილი 18 თვემდე ბავშვებში აუტიზმის ამოსაცნობ სამ ნიშანს ასახელებს. მისი თქმით, ყველაზე მნიშვნელოვანი სამი ნიშანი არსებობს, რომელზეც ყურადღება ...

შეიძლება დაინტერესდეთ

დაავადების გაუარესების კლინიკური ნიშნები კოვიდ-19-ით ინფიცირებულ ადამიანებში - ექიმი ნანა გეგეჭკორი

დაავადების გაუარესების კლინიკური ნიშნები კოვიდ-19-ით ინფიცირებულ ადამიანებში - ექიმი ნანა გეგეჭკორი

ექიმი ნანა გეგეჭკორი სოციალურ ქსელში ვრცელ გზამკვლევს აქვეყნებს, რომელშიც ის ადამიანებს დეტალურად უხსნის ​კოვიდ-19-ის დამძიმების ნიშნებს და გამოკვეთს სხვადასხვა ხარისხის სუნთქვის უკმარისობისთვის დამახასიათებელ სიმპტომატიკას. ნანა გეგეჭკორის პოსტს უცვლელად გთავაზობთ:

​მსუბუქი ფორმით დაავადებულ პაციენტებს ექიმის სპეციალური მეთვალყურეობა არ სჭირდებათ, თუ ისინი არ განეკუთვნებიან რისკ-ჯგუფებს!

რისკ-ჯგუფში მყოფი ყველა პაციენტიც არ საჭიროებს ამგვარ ზედამხედველობას, თუ მათი თანდართული პრობლემები კარგად არის მართული. მაგალითად, ზედმიწევნით კარგად კონტროლირებადი შაქრიანი დიაბეტით დაავადებული პაციენტი მსუბუქი კოვიდ-ინფექციით, შეიძლება დარჩეს სახლში და თავად მართოს პროცესი, ისევე როგორც მოიქცეოდა სეზონური გრიპის შემთხვევაში.

თუმცა, მნიშვნელოვანია დავაკვირდეთ სიმპტომებს დინამიკაში და ექიმთან მიმართვის გადაწყვეტილებას ყოველდღიურ რეჟიმში გადავხედოთ. როგორც წესი, კლინიკურად, პაციენტის დამძიმება დაავადების დაწყებიდან ერთ კვირაში ხდება ხოლმე (თუ ასეთი ალბათობა აქვს პაციენტს) და რისკ-ჯგუფები ამ ეტაპზე განსაკუთრებულ დაკვირვებას ითხოვენ. ასეთ დროს ძალიან დაბალია სრული კლინიკური კვლევის აუცილებლობის ზღურბლი. ზოგიერთ მათგანს შეიძლება ჰოსპიტალიზაციაც დასჭირდეს. დღესდღეობით არ არსებობს არანაირი სპეციფიკური კრიტერიუმი, რის მიხედვითაც გართულებების ან დაავადების დამძიმების პროგნოზირების სრული შესაძლებლობა გვექნებოდა მსუბუქი ფორმებით ინფიცირებულებში. ჰოსპიტალიზირებულ პაციენტებში არსებობს სპეციალური რისკის შკალები, რაც კლინიკური გამოსავლის მეტნაკლებად პროგნოზირების საშულებას იძლევა, თუმცა მათი გამოყენება მკურნალობის სტანდარტს ჯერჯერობით არ წარმოადგენს.

დაავადების გაუარესების კლინიკური ნიშნები:

  • უკიდურესი დაღლილობის შეგრძნება არ გაძლევთ მოძრაობის საშუალებას.
  • გონების ნაწილობრივი ან სრული დაბინდვა, უჩვეულო აგზნება, გამოხატული მოუსვენრობა სხვა სიმპტომებთან ერთად.
  • მაღალი ტემპერატურა არ ემორჩილება მედიკამენტოზურ მკურნალობას.
  • გამოხატული სუნთქვის უკმარისობა.
  • ტკივილი, უჩვეულო სიმძიმის ან მოჭერის შეგრძნება გულმკერდის არეში (ტკივილის ხასიათი არ იცვლება მოძრაობისას სუნთქვის ფაზებთან მიმართებაში. ტკივილის გამოწვევა ან დაყუჩება ან ხასიათის ცვლილება შეუძლებელია შეხებით. ტკივილი გადაეცემა ქვედა ყბას, კისერს, ზემო კიდურებს, ბეჭის მიმდებარე ტერიტორიას ან მუცლის ზედა კვადრანტს).
  • უჩვეულო ტაქიკარდია (აჩქარებული გულისცემა), ნორმალური გულისცემის სიხშირე არ უნდა აღემატებოდეს 100-ს წუთში მცირედი დატვირთვისას.
  • საკმარისი რაოდენობით საკვების და სითხის მიღების შეუძლებლობა კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის სიმპტომების გამო.
  • დიარეის და ღებინების ხშირი ეპიზოდები, რამაც შეიძლება სერიოზული დეჰიდრატაცია გამოიწვიოს.
  • ​ქვემო კიდურების ასიმეტრიული შეშუპება (ასეთ შემთხვევაში ქვედა კიდურების ღრმა ვენების თრომბოზი უნდა გამოირიცხოს).
  • სუნთქვის გამოხატული უკმარისობა.
  • სუნთქვის უკმარისობის კლინიკური ნიშნები:

  • ჩვეულებრივი აქტივობები ხდება უჩვეულოდ შეუძლებელი სუნთქვის გაძნელების გამო.
  • სუნთქავთ უფრო ჩქარა და მძიმედ, ვიდრე ჩვეულებრივ (სუნთქვის სიხშირე მოზრდილებში ნორმის მიხედვით არ აღემატება 18-20-ს წუთში).
  • ჩვეულებრივი აქტივობა იწვევს თავბრუსხვევას.
  • ვისაც პულსოქსიმეტრზე მიგიწვდებათ ხელი, ​სატურაცია ნორმალურ მდგომარეობაში უნდა აღემატებოდეს 95%. თუ სატურაცია <92%-ზე, ოთახის ჰაერზე ყოფნისას, პაციენტს ესაჭიროება სასწრაფო ჰოსპიტალიზაცია.
  • პროდუქტიული ხველა, იგულისხმება დიდი რაოდენობით ნახველი რომლის ევაკუაცია (ამოხველება) გართულებულია. ასეთ შემთხვევაში უნდა გამოირიცხოს თანდართული ბაქტერიული პნევმონია. კოვიდს უმეტესად მშრალი ხველა ახასიათებს.
  • ქოშინი მინიმალური დატვირთვისას.
  • სუნთქვის უკმარისობის (დისპნეა) ხარისხები:

    მსუბუქი დისპნეა – სუნთქვის უკმარისობა არ იწვევს ჩვეულებრივი, ყოველდღიური აქტივობების შეზღუდვას და ის გამოხატულია მხოლოდ უჩვეულო დატვირთვისას, მაგალითად, სწრაფი სიარულის, ან ერთი თუ ორი სართულით კიბეზე ასვლისას.

    საშუალო სიმძიმის დისპნეა – სუნთქვის უკმარისობა გიზღუდავთ ჩვეულებრივ აქტივობებს (გამოხატულია სამზარეულოში საკვების მომზადებისას, ვერ ადიხართ კიბეებზე შესვენების გარეშე, ვერ ალაგებთ სახლს).

    მძიმე დისპნეა – ​სუნთქვის უკმარისობა გამოხატულია დასვენების დროსაც; ვერ ახერხებთ მარტივ მოძრაობებს, მაგალითად, ტანსაცმლის ჩაცმას.

    დაავადების დინამიკის შეფასებას მნიშვნელობა აქვს იმისთვის, რომ გავიგოთ შეგვიძლია მკურნალობის სახლში გაგრძელება, თუ დროა მივმართოთ სამედიცინო დაწესებულებას.

    თუ დაავადების ჩვეულ მიმდინარეობას ახალი, რთულად ასატანი სიმპტომები დაერთო, ან მდგომარეობა გაუარესდა, აუცილებელია სრული დიაგნოსტიკური კვლევის ჩატარება. ზემოთ ჩამოთვლილ ტესტებთან ერთად სასურველია სეზონურ ვირუსულ ინფექციებზეც ჩატარდეს კვლევა და ასევე, თუ შესაძლებელია ჩატარდეს რადიოლოგიური დიაგნოსტიკა ზემოთ ნახსენები სქემით.

    საშუალო სიმძიმის დაავადების შემთხვევაში ზედმიწევნით ფრთხილად უნდა გამოიყოს პაციენტთა ჯგუფი, რომელიც დროულ ჰოსპიტალიზაციას საჭიროებს; რისკის ფაქტორების ან უარყოფითი დინამიკის ტემპის გათვალისწინებით. დანარჩენების მართვა კი ექიმის ყოველდღიური მეთვალყურეობის ქვეშ შესაძლებელია სახლში გაგრძელდეს.

    საშუალო სიმძიმის დაავადების კრიტერიუმებია:

    ჰიპოქსიის გარეშე მიმდინარე რადიოგრაფიულად დადასტურებული ქვედა სასუნთქი გზების დაავადება (პნევმონია), სატურაცია (სისხლში ჟანგბადის პროცენტული შემცველობა) >94% ოთახის ჰაერზე.

    განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია არ გამოგვეპაროს მძიმედ მიმდინარე დაავადება და ყველა შესაძლებლობა გამოვიყენოთ ამგვარი პაციენტის დროული ჰოსპიტალიზაციისთვის.

    მძიმედ მიმდინარე დაავადების კრიტერიუმებია:

    - გამოხატული ტაქიპნოე (სუნთქვის სიხშირე >30 წუთში)

    - ჰიპოქსია (სატურაცია <93%, სისხლში ჟანგბადის პარციალური წნევის შეფარდება ჩასუნთქული ჟანგბადის ფრაქციასთან <300, ეგრეთ წოდებული PF ratio)

    - რადიოლოგიური კვლევით დადასტურებული ინფილტრატები ფილტვებში >50%

    ცხადია, მ​ძიმედ მიმდინარე დაავადება სასწრაფო ჰოსპიტალიზაციას მოითხოვს. ამგვარი მიდგომა დაგჭირდებათ ასევე იმ პაციენტების მიმართაც, ვისაც მნიშვნელოვანი ქრონიკული დაავადებების გამწვავება აღენიშნება და ეს ართულებს კოვიდის შედარებით მსუბუქი ფორმის სახლში მართვას. სწორად შერჩეული პაციენტის დროული ჰოსპიტალიზაცია კრიტიკულად აუცილებელია საიმედო კლინიკური გამოსავლისათვის.

    ჰოსპიტალიზირებულ პაციენტს პირველ ეტაპზე სჭირდება ის ტესტები, რაც ზემოთ არის მითითებული. დამატებით, აუცილებელია ელექტროკარდიოგრამა, რადგან ამგვარ პაციენტებს ხშირად აღენიშნებათ ელექტროლიტური ბალანსის დარღვევები და მკურნალობისას ელექტროკარდიოგრამაზე შესაბამისი ცვლილებების დროულ აღმოჩენას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს სიცოცხლისათვის საშიში არითმიების თავიდან ასარიდებლად.“

    შეგახსენებთ, რომ დღემდე საქართველოში კოვიდ-19-ის 123470 შემთხვევაა აღრიცხული. ბოლო 24 საათში კორონავირუსი 4780 ადამიანს დაუდასტურდა.

    ​წყარო

    წაიკითხეთ სრულად