განათლების სამინისტრომ უნდა დაიწყოს შექმნილი პრობლემების გადაწყვეტისათვის მექანიზმების შემუშავება - პროფკავშირი სამინისტროს კონკრეტული წინადადებით მიმართავს

მასწავლებლები

​პედაგოგობის სამი თვე - ახალგაზრდა მასწავლებლების თვალით დანახული სკოლა და პრობლემები

4 წლის წინ

ალბათ ყველანი ვთანხმდებით, რომ მასწავლებლის პროფესიაში ახალგაზრდა მაღალკვალიფიციური კადრის მოზიდვა და შენარჩუნება ჯერ კიდევ სერიოზული პრობლემაა განათლების სისტემისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ უკვე რამდენი წელია „მაძიებლობის პროგრამა“ ხორციელდება, სკოლებში ახალგაზრდა მასწავლებლების დეფიციტია. ეს ერთი მხრივ, შეიძლება განათლების სისტემის მანკიერებებსა და მავნე თვისებებს დავაბრალოთ და მეორე მხრივ იმას, რომ ეს პროფესია ჯერ კიდევ არაა ისეთი პოპულარული, რომ ახალგაზრდა თაობას სურდეს, მისი ნაწილი იყოს.

მიუხედავად იმისა, რომ მასწავლებლობა და სკოლაში შესვლა ძალიან რთულია, ამ ჩაკეტილი წრის გამრღვევი ახალგაზრდა პედაგოგები, მართალია, იშვიათად, მაგრამ მაინც იძებნებიან.

​MomsEdu.ge რამდენიმე მათგანს დაუკავშირდა და გთავაზობთ ახალგაზრდა მასწავლებლების თვალით დანახულ პედაგოგობის სამ თვეს.

ლაშა ჩალაძე თბილისის 21-ე საჯარო სკოლის პედაგოგია. სკოლაში მუშაობა სექტემბერში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც მასწავლებლის მომზადების 60-კრედიტიანი პროგრამა დაასრულა და განცხადებების გაგზავნის შემდგომ გასაუბრებაზე დაიბარეს. ლაშას თქმით, მასზე არჩევანის შეჩერება საკმაოდ სერიოზული კონკურენციის პირობებში მოხდა, რაშიც გარკვეული როლი სკოლის პრესტიჟმაც ითამაშა. ახლა ის სკოლაში რამდენიმე საგანს ასწავლის და მაქსიმალურად ცდილობს, თავის მოსწავლეებსა და გუნდს იმედები არ გაუცრუოს.

„დამწყები მასწავლებლისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს თანამშრომლების კოლეგიალურ დამოკიდებულებას, რამაც მნიშვნელოვნად გამიადვილა საწყის ეტაპთან დაკავშირებული სირთულეების გადალახვა. მოსწავლეზე ორიენტირებული სასწავლო გარემო, რომელშიც შესაბამისი ინფრასტრუქტურაც მოიაზრება, წარმოადგენს იმ მთავარ პრინციპს, რომელსაც სწავლა-სწავლების პროცესში მოსწავლისა და მასწავლებლის ურთიერთობა ახალ ფაზაში გადაყავს,“ - აღნიშნავს ახალგაზრდა პედაგოგი.

მთავარ სირთულედ, რომელიც მისი პედაგოგობის პერიოდში სკოლაში შეხვდა, ლაშა ჩალაძე, პანდემიის პირობებში პედაგოგიურ საქმიანობას ასახელებს: „გლობალური პანდემიის პირობებში პედაგოგიური საქმიანობის დაწყება მარტივ გამოწვევას არ წარმოადგენს. სასწავლო ფორმატის მუდმივი ცვლილება და teams-თან დაკავშირებული ხარვეზები უარყოფითად აისახება მოსწავლისა და მასწავლებლის მენტალურ მდგომარეობაზე, რაც შესაძლოა, საბოლოოდ დასახული მიზნების მიღწევაში მთავარი ხელისშემშლელი ფაქტორი გამოდგეს. სასწავლო პროცესის თანამდევი ნაწილია მოსწავლეთა მაქსიმალურ ჩართულობასა და ქცევის მართვაზე ზრუნვა. დღევანდელი მდგომარეობა გუნდური მუშაობის სრულყოფილ საშუალებას არ იძლევა, რაც გაკვეთილს გარკვეულწილად აღარიბებს, თუმცა მისი კომპენსირება შესაძლებელია საინტერესო კომპლექსური დავალებებით, რაც ცოდნასთან ერთად მოსწავლის უნარებისა და ღირებულებების გამოკვეთას უწყობს ხელს“.

სისტემისა და სკოლის პრობლემებზე საუბრისას ახალგაზრდა პედაგოგი გვეუბნება, რომ პრობლემები საქართველოში არსებულ სასკოლო სივრცეში თვალშისაცემია და ისინი ერთმანეთთან ლოგიკურ ბმაშია: „თითოეული ადამიანის განვითარება დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად დაკმაყოფილებულია მისი ბაზისური საჭიროებები. როდესაც ვსაუბრობთ მოსწავლის შედეგზე, დანაშაულია, არ ვისაუბროთ მის სოციალურ მდგომარეობაზე. არაერთი კვლევით დასტურდება მნიშვნელოვანი სხვაობა შეძლებული და ღარიბი ოჯახიდან წამოსული მოსწავლეების აკადემიურ მოსწრებას შორის. მისასალმებელია ბავშვების სახელმძღვანელოებით უზრუნველყოფისა და ტრანსპორტირების დადებითად გადაწყვეტა, მაგრამ დღემდე გამოწვევად რჩება მათი კვებისა და ჯანმრთელობის დაცვის საკითხები, რაც ფუნდამენტურია თითოეული მათგანისთვის. სკოლას ესაჭიროება გამართული სამედიცინო პუნქტი. არსებობს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებისთვის ადაპტირებული გარემოს მოწყობის პრობლემა, ასევე სპეც. მასწავლებლებისა და ფსიქოლოგების დეფიციტი. გამოკვეთილია უთანასწორობა ქალაქსა და რეგიონებში მყოფ მოსწავლეებს შორის, რომელთაც არ აქვთ მთელ რიგ რესურსებზე, მათ შორის ინტერნეტზე ხელმისაწვდომობა. თვალშისაცემია ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენელი მოსწავლეების პრობლემები, რაც სახელმწიფო ენის სწავლებასა და საზოგადოებაში მათ სრულფასოვან ინტეგრაციას უკავშირდება. პრობლემას წარმოადგენს სკოლების მატერიალურ-ტექნიკური ბაზების მდგომარეობა, რომლის გამოც საბუნებისმეტყველო დარგების სწავლება მხოლოდ თეორიას ეფუძნება, რაც ლაბორატორიის გარეშე დარჩენილ მოსწავლეს საგნისადმი ინტერესს უკარგავს. ხშირად ბავშვები ერთმანეთისგან და სკოლისგან გაუცხოებულები არიან, რადგან აღნიშნულ დაწესებულებას განიხილავენ არა როგორც მათი ცხოვრების ორგანულ ნაწილს, რომელიც ჯანსაღი სოციალიზაციის საშუალებას იძლევა, არამედ, როგორც სადამსჯელო ორგანიზაციას, რომელმაც თითოეული მათგანი ერთ ყალიბში უნდა მოაქციოს და ძალაუფლების მჩაგვრელი ხელი მათზე აღმართოს. ძალადობა კი ძალადობას შობს და ის მოსწავლეებს შორის ურთიერთობაზეც აირეკლება. აღსანიშნავია მასწავლებლისა და სკოლის კოლექტივის დაბალი ანაზღაურება, რასაც ემატება მასწავლებელი ქალების უხილავი საოჯახო შრომა. ამ დროს ისინი იძლებულნი არიან, ფოკუსირდნენ ყოფით პრობლემებზე, რაც აისახება, როგორც მოსწავლეთა შედეგებზე, ისე საზოგადოების განწყობაზე ამ პროფესიის მიმართ. შესამჩნევია მასწავლებლებს შორის არსებული გენდერული დისბალანსიც. ყოველივე ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, არსებობს რისკი, რომ ამგვარ პირობებში მყოფი მოსწავლე იქცევა ერთგვარ ბრმა იარაღად ძალაუფლების მქონე სუბიექტის ხელში, რასაც კონტრიარაღად შეგვიძლია დავუპირისპიროთ მისი ბაზისური საჭიროებების დაკმაყოფილება, აზროვნების თავისუფლების უზრუნველყოფა, დისკუსია და ადეკვატური უკუკავშირი. ბავშვის კრიტიკული აზროვნება უნდა ეფუძნებოდეს არამხოლოდ მოვლენების იმგვარ კრიტიკულ გააზრებას, რომელსაც მას განათლების თანამედროვე სისტემა სთავაზობს, არამედ კრიტიკულ ანალიზს თავად ამ სისტემისა, რომელიც ისევე ასახავს გაბატონებულ იდეებს, როგორც წარსულში“.

საუბრის ბოლოს, ლაშა იმ ახალგაზრდებს მიმართავს, რომლებსაც გადაწყვეტილი აქვთ, რომ ამ პროფესიას მიუძღვნან თავი: „ახალგაზრდა პედაგოგებთან ერთად ჩემს თავს ვურჩევდი, რომ საგნობრივი კომპეტენციის გაძლიერების პარალელურად, მეტი ყურადღება დავუთმოთ მოსწავლეებთან ღირებულებებზე საუბარსა და მათი კრიტიკული აზროვნების განვითარებას, რათა თავად იქცნენ ჩვენ მიერ დაშვებული შეცდომების გამოსწორებისა და უკეთესი მომავლის შექმნის გარანტად“.

ნია ხაჭაპურიძე ბოლო ერთი წლის მანძილზე აქტიურად ცდილობდა სკოლაში შესვლას. მის მცდელობას განსაკუთრებით ისიც ართულებდა, რომ მას საკუთარ რაიონში, ძამას ხეობაში სურდა მუშაობის დაწყება. „ვაკანსიები ცხადდებოდა, თუმცა ზოგან უკვე აყვანილი ჰყავდათ კადრი და ეს განცხადება ბუტაფორია იყო, ზოგი სკოლიდან მირეკავდნენ, მაგრამ საბოლოოდ მაინც სხვაზე აჩერებდნენ არჩევანს“. საბოლოოდ, ერთ დღეს საგანზე „მე და საზოგადოება“ გამოცხადდა ვაკანსია და ახალგაზრდა პედაგოგის მორიგი მცდელობა წარმატებით დასრულდა - ნია დღეს კეხიჯვრის საჯარო სკოლის პედაგოგია.

„არასდროს დამავიწყდება ჩემი პირველი გაკვეთილი მესამეკლასელებთან. ძალიან აფორიაქებული და აღელვებული ვიყავი, მინდოდა, ყველაფერს შევხებოდი და დამემახსოვრებინა. ერთი წელი ველოდი ამ სამსახურს, ვოცნებობდი მასწავლებლობაზე და ბოლომდე არც მჯეროდა, რომ ეს მოხდა. ვაკვირდებოდი ყველაფერს და ყველას და ვცდილობდი, მოგონებებში კარგად შემენახა. წარმოდგენა, რაც მქონდა, სულ სხვა იყო და რეალობა კი სულ სხვა. სკოლაზე ძალიან კარგი შთაბეჭდილება მქონდა თავიდანვე, ძლიერი გუნდი და დირექტორი გვყავს, რომლებიც თავიდან ფეხის ყოველ ნაბიჯზე მეხმარებოდნენ და რჩევებს მაძლევდნენ. მათი რჩევების დამსახურებაა, რომ მე დღეს მშვიდად შევდივარ გაკვეთილზე. თითოეული გაკვეთილი ნამდვილი განტვირთვაა ჩემთვის“ - გვიყვება ახალგაზრდა პედაგოგი.

სირთულეებზე საუბრისას, რომელსაც სკოლაში გადააწყდა, ნია ხაჭაპურიძე რამდენიმე მათგანს გამოჰყოფს: „ყველაზე რთული ცოდნის გადაცემაა. ჩემი მოსწავლეები პატარები არიან და მათ მათ ენაზე, ბავშვურ ენაზე უნდა დაელაპარაკო. წიგნში ძალიან ბევრი უცხო ტერმინია, რომლებიც უნდა აუხსნა და მიაწოდო სწორად, ასევე წიგნში არაა საკმარისი რესურსი და ცალკე უნდა მოიძიო მასალები. თავიდან, როდესაც ახალი ხარ სკოლაში, უფრო მეტად უნდა ჩაერთო სასწავლო პროცესში, რადგან შეისწავლო, რომელი მოსწავლე როგორია, ვის როგორ უნდა მიუდგე და ასე შემდეგ. გარდა ამისა, ჩემი მასწავლებლობის ორი თვის დაკვირვების შედეგად მინდა ვთქვა, რომ ის პოზიტიური გარემო, რომლის შექმნასაც უკვე წლებია ცდილობენ მოსწავლეებისთვის, საკმარისი არაა და ასეთი გარემო სჭირდებათ მასწავლებლებსაც. ეს მხოლოდ სასკოლო კულტურაზე არაა დამოკიდებული და დირექტორმა, რაც არ უნდა სასიამოვნო გარემო შექმნას სკოლაში, საკმარისი არაა. ძალიან შემაწუხებელია დაუსრულებელი რეფორმები, რთულია ამდენ სიახლეს აუწყო ფეხი მაშინ, როდესაც გარემო არასტაბილური და არამდგრადია. იქიდან გამომდინარე, რომ მუდმივად სიახლეებია, მასწავლებლებს თავად უწევთ სტაბილურობის განცდის შექმნა, რაც ძალიან რთულია. ვფიქრობ, რომ ამაზე სამინიტრომ მეტად უნდა იზრუნოს. ახლა ერთ პროექტში ვმონაწილეობ „ახალი სკოლის მოდელში“, კომპლექსური დავალებები უნდა შევქმნათ და მოსწავლეებს გავუზიაროთ. მიმაჩნია, რომ ეს პროექტიც ცოტა დაჩქარებულად მიმდინარეობს. ვფიქრობ, უფრო ეფექტური იქნებოდა, თუ მასწავლებლებს უფრო მეტ დროს მივცემდით, რადგან ისედაც ნახევარ კლასთან გვიწევს მუშაობა ამ სიტუაციიდან გამომდინარე. ასეთი აჩქარება მგონია, რომ ნაკლებეფექტური იქნება“.

ნიაც საუბარს რჩევებით ასრულებს და აღნიშნავს, რომ სწორედ ახალგაზრდა პედაგოგები ქმნიან ჯანსაღ გარემოს სკოლაში, სადაც მეტი კრიტიკულად მოაზროვნე მოსწავლის აღზრდაა შესაძლებელი. „ვისაც აქვს სურვილი, რომ სკოლაში შევიდეს, ყველას ვუსურვებ, რომ მალე ეგრძნოთ ის სიხარული, რასაც მასწავლებლობა ჰქვია. ზოგადად კი ვისურვებ, რომ ეს პროცესი შედარებით მოქნილი და ახალგაზრდებისთვის ხელმისაწვდომი იყოს, რადგან სწორედ ეს შექმნის იმ გარემოს სკოლაში, სადაც დამნაშავის ძიებას არა მხოლოდ ერთ ადამიანში, არამედ სისტემაში დაიწყებენ“.

თბილისის N70 საჯარო სკოლის პედაგოგს, გიგა გარიშვილს მასწავლებლობის სურვილი ჯერ კიდევ უნივერსიტეტში სწავლის დროს გაუჩნდა: „კაპიტალისტური ტოქსიკური ნარატივის თავსმოხვევა ბავშვებს კვლავწარმოებად, ნივთებად გარდაქმნის, სადაც მათი, პოლიტიკური კლასისთვის ცნობილი მომავალი „ლიდერობის“ ცნების ქვეშ იმალება. ამ დროს კი ხდება მათთვის ყველაზე მთავრის საკუთარ თავთან დაშორიშორება. ამდენად, ჩემი მიზანი ის არის, რომ ბავშვებს დავანახო ის წინასწარ განმსაზღვრელები, რომლებიც მათ ნივთად ქცევას უქადნიან. კრიტიკული აზროვნებით შეიარაღებულნი კი ვფიქრობ მეტად მოახერხებენ ადამიანობის შენარჩუნებას, რომელიც სწორედ საზოგადოებაშია მიღწევადი და არა ადამიანებთან ველურ შეჯიბრობითობასა და მარტო მყოფობაში“.

გიგაც, სხვა პედაგოგების მსგავსად, სკოლაში გასაუბრების წესით მოხვდა, რომელიც ღია კონკურსის წესისა და კონკურენციის ყველა პირობას აკმაყოფილებდა. მისი თქმით, სკოლაში ძალიან მეგობრული გარემო დახვდა: „ყველა მზად იყო დამხმარებოდა ყველაფერში. თუმცა, ამავდროულად, ნამდვილად არ ველოდი, რომ დამხვდებოდა ტრენინგების „ზღვა“, რომელიც, როგორც წესი, არაფრის მომცემია და ოდენ ინფორმაციულობას მიემართება“.

უმთავრეს პრობლემად ახალგაზრდა პედაგოგი სახელმძღვანელობსა და მათ შინაარსს ასახელებს. „უმთავრესი პრობლემაა თავად სახელმძღვანელოები მისი შინაარსით, რომელიც მოსწავლეებს მხოლოდ ფაქტობრივ ინფორმაციას აძლევს. ამავდროულად, დაცლილია თანაგრძნობისგან და ყურადღება გამახვილებულია მხოლოდ კონკურენციასა და ლიდერობაზე. ამდენად, მჭირდება დამატებითი რესურსების შეთავაზება მოსწავლეებისთვის, რომლებიც ერთი მხრივ, უზრუნველყოფს მოსწავლისათვის გარდა ინფორმაციულობისა, ცოდნასთან, როგორც სისტემურობასთან წვდომას, რომელიც თავის თავში მოიცავს მიზეზ-შედეგობრიობას, ხოლო მეორე მხრივ, წიგნში მოცემული „იდეების“ სხვა იდეებთან შედარებას. ეს კი მოსწავლეს საშუალებას აძლევს გზა გაეხსნას კრიტიკული აზროვნებისკენ და კონკრეტული სახელმძღვანელოს მიერ შემოთავაზებული კონკრეტული საკითხის გააზრებისკენ“ - აღნიშნავს ის.

გიგა განათლების სისტემაში არსებულ თუ მიმდინარე რეფორმებსაც კრიტიკულად აფასებს: „ის პროცესები, რომლებიც მიმდინარეობს განათლების სისტემაში ცალკე აღებული მოსაწონია, თუმცა, ვეჭვობ, როგორც სხვა აქამდე განხორციელებული რეფორმა, არ იმუშავებს, რადგან მხოლოდ კოსმეტიკური ხასიათისაა. მაგალითად, როდესაც კომპლექსური დავალების დანერგვა მოვლენის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის მოხელთებას ცდილობს და ამ დროს ის, ვინც ეს უნდა განახორციელოს, თავადაა შორს მსგავსი გააზრებისგან, რთულია ამ დროს მნიშვნელოვან შედეგებს ველოდოთ. სტატისტიკურად, უამრავი პედაგოგი საკუთარ საგანში ვერ ადასტურებს კომპეტენციას. ეს კი იმთავითვე ეჭვქვეშ აყენებს რეფორმის წარმატებულობას. ამიტომ, რეფორმის განხორციელება ბაზისის კვლევის გარეშე მხოლოდ დროის კარგვაა“.

გიგაც საუბარს ახალგაზრდა პედაგოგებისთვის რჩევების გაზიარებით ასრულებს: „ვურჩევ, რომ მათ ბავშვებს არ მიაწოდონ მხოლოდ ინფორმაცია, რომელიც მხოლოდ ერთ კითხვას პასუხობს, კერძოდ, „რა არის ეს“, არამედ მათ უნდა გასცენ პასუხი კითხვაზე - „რატომ არის ეს“.

სკოლა პატარა სამყაროა, სადაც ახალგაზრდა პედაგოგების ყოფნა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, რადგან, როგორც ხედავთ, მათ ნამდვილად შესწევთ ძალა, რომ ამ სამყაროში ცვლილებებისთვის საჭირო ამინდი შექმნან.

ავტორი: მარიამ მაშა გვარამია 

წაიკითხეთ სრულად